مقدمه: نقش استرس در سلامت و بیماری به اثبات رسیده است و قبول این مسئله که استرس با بروز بسیاری از بیماریها در ارتباط است، روز به روز جنبه علمیتری پیدا می کند. برخی مطالعات نشان داده هر واحد افزایش در استرس با 03/55 گرم کاهش در وزن نوزاد و 3 روز کاهش در سن موقع تولد نوزاد ارتباط دارد. این مطالعه با هدف تعیین ارتباط استرسهای دوران باردای با وزن و سن موقع تولد نوزادان در اصفهان انجام شده است.
روشها: این تحقیق یک مطالعه توصیفی تحلیلی است. که به طور مقطعی انجام شده است. نمونههای این پژوهش را301 خانم مراجعه کننده به بیمارستانهای منتخب شهر اصفهان تشکیل دادهاند.
اطلاعات مورد نظر با استفاده از روشهای مشاهده، مصاحبه و مطالعه پروندههای زایمانی جمعآوری و پرسشنامهها تکمیل گردید. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روشهای آنالیز واریانس و رگرسیون استپ داون استفاده شده است.
نتایج: یافته های پژوهش نشان داد استرس های دوران بارداری با وزن موقع تولد (P=0/004) و سن موقع تولد نوزاد
(P=0/041) ارتباط دارد.
بحث: با توجه به نتایج پژوهش، ارتقاء سطح آگاهی جامعه در خصوص اهمیت بهداشت روانی خانمهای باردار ضروری به نظر میرسد. با حمایت روحی روانی مادران باردار و ارائه راهکارهای مناسب جهت کاهش استرسهای دوران بارداری همچنین آموزش روشهای مناسب واکنش در مقابل استرس میتوان در جهت ارتقاء سلامت جامعه گام برداشت.
واژه های کلیدی: استرس، استرس در دوران بارداری، وزن نوزاد، سن موقع تولد نوزاد.
مقدمه:
واژه استرس در دهه 1930توسط سلیه (Selye) وارد حیطه روانشناسی و پزشکی شد. او استرس را به صورت واکنش ارگانیسم به تهدید یا فشار تعریف کرد (1). استرسزاها سیستم نورآدرنرژیک مغز را فعال می کنند و سبب رهاسازی کاتکولامینها از دستگاه عصبی خود مختار میشوند. مطالعات نشان داده که عامل آزاد کننده کورتیکوتروپین (CRH) گلوتامات و گاماآمینوبوتیریک اسید همگی نقش های مهمی در پاسخ به استرس و یا تعدیل و تغییر سایر دستگاههای پاسخ دهنده به استرس بازی میکنند (2). استرس امری اجتناب
ناپذیر است و افراد در مراحل مختلف زندگی
در معرض آن قرار میگیرند.
بارداری یک موقعیت خاص در زندگی خانم ها است که به دلیل ایجاد تغییرات قابل ملاحظه در وضعیت فیزیکی, روانی و فیزیولوژیکی، استرس های جدید را به زندگی اضافه میکند. از طرفی جنین نسبت به محرکهایی نظیر استرس مادر آسیب پذیر بوده و در برابر آنها واکنش نشان میدهد، زیرا هورمونهای مادر از راه جفت عبور کرده و سبب ایجاد اثرات ثانویهای در نوزاد میشود.
محققین نشان دادهاند میزان CRH خون
خانمهای بارداری که در معرض استرس زیاد قرار
٭کارشناس ارشد مامایی(مربی) دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه ع. پ اصفهان.
Email: Beigi@nm.mui.ac.ir
گرفتهاند بالاتر از حد طبیعی است و از آنجا که CRH ارتباط مستقیمی با شروع زایمان دارد (3)، در بیان عواملی که میتواند اثرات نامطلوبی بر رشد جنین بگذارد و در بروز زایمان زودرس و عقب افتادگی رشد جنین دخیل باشد از استرسهای جسمی و روانی نام برده شده است.
سازمان بهداشت جهانی وزن 2500 گرم یا کمتر و سن 37 هفته یا کمتر را به عنوان معیارهایی برای کم بودن وزن زمان تولد و نارس بودن نوزاد تعیین کرده است (4)، و میزان موالید نوزادان نارس و کم وزن یکی از شاخصهای مهم بهداشتی در کشورهای مختلف جهان میباشد زیرا نوزادان نارس و کم وزن بسیار آسیبپذیر هستند به گونهای که 60 تا 80 درصد مرگهای 4 هفته اول عمر متعلق به آنهاست و در معرض خطر بیشتر برای عقب افتادگی ذهنی و سایر اختلالات حسی و ادراکی در مقایسه با نوزادان طبیعی قرار میگیرند. مراقبت از این نوزادان مشکلات درمانی و اقتصادی فراوانی ایجاد میکند (5). لذا از آنجا که وزن و سن موقع تولد نوزاد از فاکتورهای بسیار مهم زیستی است که اساس بسیاری از ارزیابیهای سلامت و بهداشت را تشکیل میدهد، مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط استرس های دوران بارداری با وزن و سن موقع تولد نوزاد انجام شده است.
مواد و روشها:
این پژوهش، یک مطالعه توصیفی, تحلیلی است که به طور مقطعی انجام شده است. جامعه پژوهش شامل خانم هایی است که جهت زایمان به بیمارستانهای شهید بهشتی و دکتر شریعتی شهر اصفهان مراجعه کردهاند. تعداد نمونههای مورد نظر 301 نفر و انتخاب افراد براساس نمونهگیری آسان صورت گرفته است. انتخاب بیمارستان به صورت تصادفی و حجم نمونهها با میزان اعتماد 95 درصد بوده است.
شرایط پذیرش نمونه شامل: انجام مراقبتهای دوران بارداری از هفته 12 حاملگی تا پایان دوران بارداری و شرایط عدم پذیرش نمونه شامل: کلیه فاکتورهای شناخته شده زایمان زودرس و عقب افتادگی رشد جنین در مادر و نوزاد، به جز متغیر مورد نظر یعنی استرس مادر میباشد. فاکتورهای شناخته شده عبارتند از: سابقه اعتیاد در دوران بارداری، وجود پرهاکلامپسی، خونریزی، عفونت، پلی هیدروآمنیوس، الیگو هیدروآمنیوس در حاملگی فعلی، سابقه زایمان زودرس، سقط و مرگ جنین، وجود IUD، آنومالیهای رحم و سرویکس نارسا و سابقه برش جراحی روی رحم، پیوند کلیه، وجود بیماریهای مزمن در مادر، وجود آنومالی در جنین، چندقلویی و اریتروبلاستوزیس، دخالت کادر درمانی در شروع زایمان، فاصله کمتر از سه ماه بین زایمان قبلی و حاملگی فعلی، پارگی زودرس کیسه آمنیون، اصابت ضربه به مادر، کم جثهای وراثت، کمخونیهای شدید مادر و ابتلاء مادر به بیماریهای روانی شدید (6).
در این مطالعه ابزار گردآوری دادهها عبارتند از پرسشنامه، پرونده مراقبتهای دوران بارداری، پرونده زایمان و روش گردآوری دادهها از طریق مصاحبه، مطالعه مدارک پزشکی و مشاهده بوده است.
استرسهای ناشی از وقایع زندگی بوسیله چک لیست هولمز و راهه تعیین شده است که با جمع بندی امتیاز واحدهای مورد پژوهش از چک لیست فوق الذکر میزان استرس و آسیب پذیری آنها تعیین گردید (7).
علاوه بر نمره خام استرس، میزان تأثیر واقعه بر وضعیت روحی روانی فرد با معیارهای بیتفاوت، کم اثر، اثر متوسط و اثر زیاد با احتساب ضرایب 1 الی 4 برای هر واقعه سنجیده شده است و مجموع نمرات به دست آمده به عنوان «نمره استرس با ضریب» مورد بررسی قرار گرفته است.
برای کسب اعتبار علمی از اعتبار محتوی و جهت آزمون اعتماد علمی ابزار گردآوری دادهها، مطالعه راهنما انجام شده است دادههای پژوهش از طریق روشهای آماری توصیفی و تحلیلی (آنالیز واریانس و رگرسیون استپ داون) تجزیه و تحلیل شد.
نتایج:
نتایج پژوهش نشان می دهد در گروه کم استرس بیشترین فراوانی در نوزادان 3499-3000 گرم، (12/44) درصد و در گروه پر استرس بیشترین فراوانی در نوزادان زیر 2500 گرم (40 درصد) می باشد.
پس از تجزیه و تحلیل آماری با روش رگرسیون مشخص شد بین دو متغیر استرس های دوران بارداری و وزن نوزاد ارتباط آماری معنیداری وجود دارد (018/0=P).
پس از در نظر گرفتن ضریب عکس العمل مادر نسبت به استرس، نتایج نشان میدهد که بین متغیرهای وزن نوزاد و استرس ناشی از وقایع زندگی با ضریب، ارتباط آماری معنیدار و قویتری وجود دارد (004/0=P) (جدول شماره 1).
جدول 1: جدول توزیع فراوانی میزان استرس(با ضریب) و وزن نوزاد در واحدهای مورد پژوهش.