مقدمه
بدرستی قدمت استفاده بشر از سرپناه یا بطورکلی به مفهوم امرروزی قدمت استفاده بشر از مسکن معلوم نیست ولی تقریبا آنرا می توان همزمان با پیدایش بشریت دانست ، زیرا چنین گمان می رود که بشر از همان ابتدا برای مصون ماندن ا برف وباران وسرما وگرما وحمله حیوانات وهمچنین حمله سایر اقوام به غارها پناه برده واین غارها را می توان اولین محل سکونت برای بشر دانست واز آن زمان تاکنون انسانها همیشه به فکر آن بوده اند که مسکنی راحت تر وبهتر برای برای خود تهیه نمایند .
در قرون اخیر که رشد جمعیت در دنیا به طور چشمگیری روبه ازدیاد نهادوبشر از لحاظ علمی وفنی مشکلات بسیاری را حل نموده در ساختن مسکن نیز مانند سایر امورتحولات عمده ای بوجود آورد ودیگر ساختن خانه های تک واحدی جوابگوی احتیاجات جوامع بشری نبوده وبه همین علت سیستم خانه سازی به کلی دگرگون شده واستفاده از مصالح مقاوم نیز مانند فولاد وسیمان در ساختمان رایج گردید ودراثر دسترسی به این مصالح وامکانات دیگر گسترش شهرها از افقی به عمودی تبدیل شد وامر آپارتمان سازی در ساختمانهای چندین طبقه متداول گردید .
ساختمان های بتنی
ساختمان های بتنی ساختمانی است که برای اسکلت اصلی آن از بتن آرمه ( سیمان ، شن ، ماسه ، وفولاد به صورت میله گرد ساده یا آجردار ) استفاده شده باشد . در ساختمان های بتنی سقفها به وسیله تاوه (دال ) های بتنی پوشیده می شود ، ویا از سقفها تیرچه وبلوک وسایر سقفهای پیش ساخته استفاده می گردد. وبرای دیوارهای جدا کننده (پارتیشن ها) ممکن است از انواع آجر مانند سفال تیغه ای ، آجر ماشینی سوراخ دار ، آجر معمولی کوره ای ویا تیغه گچی ویاچوب استفاده شده وممکن است از دیوار بتون آرمه هم استفاده شود.
در هرحال دراین ساختمان ها شاه تیر ها و ستونها از بتن آرمه (بتن مسلح ) ساخته می شود .
قسمتهای مختلف ساختمان های بتونی
اجزاء تشکیل دهنده یک ساختمان بتونی بشرح زیر میباشد :
پی
ستون
تیرهای اصلی
سقف
دیوار
برای اجراء ساختمان های بتونی به کارگاههای زیر نیاز داریم .
کارگاه قالب بندی یا کارگاه نجاری
کارگاه آماتوربندی
کارگاه تهیه بتون
کارگاه تهیه شن و ماسه
کلیات اجرا : مراحل مختلف ساختمان
قالب بندی
همانطوریکه می دانیم در کارگاه های ساختمان های بتونی سه کارگاه وجود دارد که هم زمان به کار خود ادامه میدهند این سه کارگاه عبارتند از کارگاه بتن سازی – آرماتور بندی و قالب بندی از آنجای که بتن قبل از سخت شدن روان می باشد لذا برای شکل دادن به آن احتیاج به قالب داریم . قالب هایی که برای بتن ساخته میشود اغلب چوبی می باشد برای کارهای سری سازی از قالبهای فلزی نیز استفاده میشود .
قالبها و داربست های زیر علاوه بر شکل دادن به بتن وزن آن را نیز تا زمان سخت شدن تحمل می نمایند . بدین لحاظ اگر در اجرای آن دقت کافی نشود ممکن است در موقع بتن ریزی واژگون شده موجب خسارت شود در ساختمانهای بزرگ برای قالب بندی نیز باید محاسبه انجام گرفته شود و نقشه اجرایی تهیه گردد ولی در ساختمانهای کوچک بعلت کمی حجم بتن احتیاج به محاسبه و تهیه نقشه برای قالب بندی و داربست آن ندارد .
شکل قطعات بتونی با اندازه آنها که باید ریخته شود باید بوسیله قالب تهیه شود . تخته و چوبی که برای قالب بندی مصرف میشود باید کاملا خشک بوده و در برابر رطوبت تغییر شکل ندهد زیرا تغییر شکل قالب موجب تغییر شکل تیرها و ستونها و همچنین ممانهای وارده بر آنها موثر میباشد در ایران معمولا از تخته ای که به نام چوب روسی معروف می باشد برای قالب بندی استفاده مینمایند .
این تخته باید به اندازه کافی نرم باشد تا در موقع نجاری دچار مشکل نشویم و از طرفی باید آنچنان محکم باشد که بتوان وزن بتن و آرماتورها و کارگران بتن ریزی و وسایل بتن ریزی از قبیل چرخ دستی – ویبراتور و غیره را بخوبی تحمل کند.
ضخامت تخته های مورد مصرف در مورد ستونها و کف تیرها حداقل 3 سانتیمتر و ضخامت تخته های گونه تیرها و قالب دالها حداقل 2 سانتیمتر می باشد و پهنای تخته ها متناسب با ابعاد قطعهای می باشد که قالب برای آن ساخته میشود مثلا برای تیری به پهنای 30 سانتیمتر باید از دو عدد تخته به پهنای 15 سانتیمتر استفاده نمود.
ولی معمولا در قالب بندی از تخته هایی به پهنای 15 تا 20 سانتیمتری و طول 4 متر استفاده می نمایند معمولا سطح تماس بتون و تخته قالب بندی را بوسیله روغن های معدنی خنثی شده ( بدون اسید و قلیا ) چرب می نمایند در هر حال باید از روغنی استفاده نمود که در واکنشهای شیمیایی سیمان دخالت نداشته باشد.
مالیدن روغن به روی قالب بدان علت است که اولا تخته که در ابتدا کاملا خشک است آب بتون مجاور خود را نمکیده و موجب فساد بتون نشود و در ثانی در موقع باز کردن قالب تخته ها به راحتی از بتن جدا شوند و در صورت مناسب بودن برای قالب بندی بعدی مورد استفاده قرار گیرند زیرا از یک قطعه تخته برای چیدین بار قالب بندی میتوان استفاده نمود در برآورد هزینه ساختمان معمولا 3/1 قیمت تخته را برای هر بار قالب بندی منظور می نماکیند.
ولی معمولا عملا از یک تخته بیش از 5 الی 6 بار نیز میتوان استفاده کرد . در موقع مالیدن روغن باید کاملا دقت نمود که آرماتورها به روغن آغشته نشود زیرا در این صورت روغن مانع چسبیدن بتن به دور میله گرد گردیده و جسم یکپارچه تشکیل نداده و بتن و آرماتور هر یک به تنهایی کار میکنند و موجب ضعف در همگن بودن فولاد و بتن میگردد .
زیرا فرض بر این است که فولاد و بتون یکپارچه بوده و تنشها و کرنشهای آنها مساوی است . برای بهم بستن تخته ها به همدیگر از چوبهایی که در اصطلاح قالب بندی به آنها چهار تراش میگویند استفاده میشوند. کوچکترین بعد مقطع این چهار تراشها که به آن پشت بند هم میگویند نباید از 8 سانتیمتر کمتر باشد.
انواع قالب
قالب پی :
معمولا برای قالب بندی پی ها ا زآجر استفاده میکنند. بدین طریق که بعد از خاکبرداری وتعیین محورها اندازه پی ها را با آجر چیده وبعد شناژ ها را نیز به آن متصل می نمایند ضخامت این آجر چینی حتی میتواند 10 سانتیمتر هم باشد بهتر است برای این آجر چینی از ملات گل استفاده شود زیرا دراینصورت بعد از سخت شدن بتون میتوان آجرهارا برداشته ومجددا استفاده نمود ولی در این طریق (دیوار 10 سانتیمتری وملات گل ) ممکن است در موقع بتن ریزی دیوارهای قالب تحمل وزن بتون را ننموده واز همدیگر متلاشی شود که دراین صورت می باید قبل از بتون ریزی پشت کلیه قالبها با خاک ویا آجر ویا مصالح دیگر بسته شود بطوریکه به خوبی بتواند وزن بتون را بنماید . مشکل اساسی در این نوع قالب بندی آنست که آجر ، آب بتون مجاور خود را مکیده وآنرا خشک نموده وفعل وانفعالات شیمیائی را در آن متوقف می نماید ودر نتیجه به ضخامت 5 سانتیمتر بتون مجاور خود فاسد میکند برای جلوگیری از این کار بهتر است رویه آجر با یک ورقه نایلون پوشانیده شود تا آجر وبتون مستقیما در تماس نباشند مزیت دیگرا ین ورقه نایلون آنست که بعد ا زسخت شدن بتون آجرها به راحتی از قالب جداشده ومی تواند در محلهای دیگر مورد استفاده قرار گیرد . بهیچ وجه نباید تصور نمود که قبل از بتن ریزی می توان دیوارهای قالب آجری را با پاشیدن آب سیراب نمود بطوریکه آجرها آب بتن را نمکند زیرا اولا با پاشیدن آب آجر کاملا سیراب نمیشود ودر ثانی مقدار زیادی آب در قالب جمع شده که خارج کردن آن ا زقالب بسیار مشکل وحتی غیر ممکن می باشد واین آب داخل پی جای بتون را گرفته وموجب پوکی قطعه میشود .
قالب بندی ستون ها
اغلب ستونها به صورت چهار ضلعی (مربع یا مستطیل ) میباشد گاهی اوقات برای زیبایی از مقاطع دیگری را ا زجمله دایره بیضی وغیره استفاده می شد . برای قالب بندی ستونها ابتدا ابعاد ستون را از روی نقشه تعیین نموده ودو ضلع قالب را به همان میزان از تخته های مناسب بریده وبه چوبهای چهار تراش که به آن پشت بند می گویند میخ می نمایند .با توجه به اینکه در قالب ستونها دو ضلع مقابل داخل دو ضلع دیگر قرار می گیرند در نتیجه پهنای دو ضلع دیگر قالب باید به اندازه کلفتی تخته از ابعاد قید شده در نقشه بیشتر باشد تا از داخل ابعاد مورد نظر را به ما بدهد .باید توجه نمود که پشت بندهای اضلاع مقابل اولا در حدود 10 الی 15 سانتی متر از پهنای قالب بیشتر باشد در ثانی پشت بندهای اضلاع مقابل درست مقابل همدیگر قرار بگیرد تا در موقع اتصال چهار ضلع ستون به یکدیکر با بستن سیم نجاری به این زایده ها امکان اتصال آنها به یکدیگر به سهولت انجام پذیر باشد . حداکثر فاصله این پشت بندها از همدیگر نباید از 80 سانتی متر تجاوز نمایداین پشت بندها باید به وسیله میله گرد ومهره یا سیم نجاری بهم اتصال پیدا کند .