تحقیق مقاله امامت

امامت‏

«امروز دینتان را براى شما کامل کردم و نعمتم را بر شما تمام گردانیدم و اسلام را دین شما برگزیدم».

v الإمامُ علیٌّ علیه السلام : الإمامه ُ نِظامُ الاُمّه ِ .

امام على علیه السلام : امامت رشته کار امّت است .

v الإمامُ الباقرُ علیه السلام : بُنِیَ الإسلامُ على‏ خَمْسٍ : على‏ الصَّلاه ِ ، والزَّکاه ِ، والصَّومِ، و الحَجِّ، والوَلایه ِ، ولَمْ‏یُنادَ بِشَیْ‏ءٍ کَما نُودِیَ بالوَلایه ِ.

امام باقر علیه السلام : اسلام بر پنج پایه استوار است : نماز ، زکات ، روزه ، حجّ و ولایت و به هیچ چیز به اندازه ولایت دعوت نشده‏است .

v الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : لا یَقْبَلُ اللَّهُ مِنَ العِبادِ الأعمالَ الصّالحه َ الّتی یَعْمَلونَها إذا تَوَلَّوا الإمامَ الجائرَ الّذی لیسَ مِنَ اللَّهِ تعالى‏

امام صادق علیه السلام : اگر بندگان ، پیشواى ستمگر را که از جانب خدا نیست به زمامدارى گیرند ، خداوند کارهاى شایسته‏اى را که انجام مى‏دهند نخواهد پذیرفت .

v الإمامُ الکاظمُ علیه السلام : الإمامه ُ هِیَ النُّورُ ، وذلکَ قولُهُ‏عزّ و عجل : «آمِنُوا باللَّهِ وَرَسُولِهِ والنُّورِ الّذی أنْزَلْنا» ، قالَ : النُّورُ هُوَ الإمامُ .

امام کاظم علیه السلام : امامت نور و روشنایى است ؛ همان که خداوند عزّ و جل فرموده : «به خدا و پیامبر او و نورى که فرو فرستادیم ایمان آورید» . فرمود : نور همان امام است .

v الإمامُ الرِّضا علیه السلام : وأنْزَلَ فی حِجَّه ِ الوَداعِ وَهِیَ آخِرُ عُمْرِهِ صلى الله علیه وآله «الیَومَ أکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ ...» وأمرُ الإمامه ِ مِنْ تَمامِ الدِّینِ .

امام رضا علیه السلام : در حجه الوداع که سال آخر عمر پیامبر صلى الله علیه وآله بود آیه «امروز دینتان را براى شما کامل کردم ...» نازل شد . امر امامت ، از جمله کمال دین است .

v عنه علیه السلام : إنَّ الإمامه َ اُسُّ الإسلامِ النّامی وفَرْعُهُ السّامی .

امام رضا علیه السلام : امامت ریشه بالنده اسلام و شاخه برافراشته آن است .

v عنه علیه السلام : إنّ الإمامه َ زِمامُ الدِّینِ ، ونِظامُ المُسلِمینَ ، وصَلاحُ الدُّنیا ، وعِزُّ المُؤمِنینَ .

امام رضا علیه السلام : امامت زمام دین است و رشته کار مسلمانان و اصلاح و آبادانى دنیا و سرفرازى مؤمنان .

فَضل الإمامَه ِ عَلى‏ النُّبُوّه ِ

«وَإِذِ ابْتَلَى‏ إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنّاسِ إِماماً» .

برترى امامت بر نبوّت‏

«و (بیاد آر) هنگامى که ابراهیم را پروردگارش به کلماتى آزمود و او آنها را به انجام رسانید، خدا فرمود: من تو را پیشواى مردم گردانیدم».

v الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : إنَّ اللَّهَ تبارَکَ وتعالى‏ اتَّخَذَ إبراهیمَ عَبْداً قَبْلَ أنْ یَتَّخِذَهُ نَبِیّاً ، وإنَّ اللَّهَ اتَّخَذَهُ نَبِیّاً قَبْلَ أنْ یَتَّخِذَهُ رَسُولاً ، وإنَّ اللَّهَ اتَّخَذَهُ رَسُولاً قَبْلَ أنْ یَتَّخِذَهُ خَلیلاً ، وإنَّ اللَّهَ اتَّخَذَهُ خَلیلاً قَبْلَ أنْ یَجْعَلَهُ إماماً ، فَلَمّا جَمَعَ لَهُ الأشیاءَ قالَ : إنّی جاعِلُکَ لِلنّاسِ إماماً

امام صادق علیه السلام : خداوند تبارک و تعالى ابراهیم را به بندگى گرفت پیش از آن که او را به پیامبرى برگزیند ، و او را به نبوّت رساند پیش از آن که به رسالت گزیند و او را رسول خود ساخت پیش از آن که به دوستى برگزیند و او را دوست و خلیل خود گردانید پیش از آن که امامش قرار دهد . و چون همه این مقامات را در او گرد آورد فرمود : من تو را امام و پیشواى مردم قرار دادم .

الاضْطِرارُ إلى‏ الحُجَّه ِ

ناگزیرى از حجّت (نیاز به رهبر الهى)

v الإمامُ الباقرُ أو الإمامُ الصّادقُ علیهما السلام : إنَّ اللَّهَ لَمْ یَدَعِ الأرضَ بِغَیْرِ عالِمٍ ، ولولا ذلکَ لَم یُعْرَفِ الحَقُّ مِنَ الباطِلِ .

امام باقر علیه السلام یا امام صادق علیه السلام : خداوند زمین را بدون عالم نگذاشته است ؛ و اگر این نبود حقّ از باطل شناخته نمى‏شد .

v الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : لَم تَخْلُ الأرضُ - مُنْذُ کانتْ - مِن حُجَّه ٍ عالِمٍ ، یُحْیی فیها مایُمیتُونَ مِنَ الحَقِّ ، ثُمَّ تلا هذِهِ الآیه َ : «یُرِیْدُوْنَ لِیُطْفِؤُوا نُوْرَ اللَّهِ بِأفْوَاهِهِمْ ...» .

امام صادق علیه السلام : زمین از همان گاه که پدید آمده ، از حجتى دانا که هر حقى را مردم به دست فراموشى بسپارند زنده مى‏کند ، تهى نبوده‏است ؛ آن گاه این آیه را تلاوت فرمود : «مى‏خواهند با دهانهاى خود نور خدا را خاموش کنند ...» .

الحُجَّه ُ إمامٌ یُعرَفُ‏

حجّت، امامى است شناخته شده‏

v الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : إنَّ الحُجَّه َ لا تَقُومُ للَّهِ‏عزّ و عجل على‏ خَلْقِهِ إلّا بإمامٍ حتّى‏ یُعْرَفَ .

امام صادق علیه السلام : حجّت خداوند عزّ و جل بر خلقش بر پا نگردد مگر به وجود امامى که شناخته شده باشد*** 1 درباره نایب فاعل «یُعرَف» که در متن حدیث آمده است چند احتمال داده‏اند: خدا، امام، حقّ و باطل. ولى ما به توجه به عنوان مبحث احتمال دوم را ترجیح داده‏ایم - م. *** .

قد یکونُ الحُجَّه ُ خائفاً مَغْمُوراً

اه حجّت در بیم و گمنامى به سر مى‏برد

v الإمامُ علیٌّ علیه السلام : اللَّهُمَّ بلى‏ لا تَخْلو الأرضُ مِنْ قائمٍ للَّهِ بِحُجَجِهِ ، إمّا ظاهراً مَشْهُوراً ، أو خائفاً مَغْموراً لئلّا تَبْطُلَ حُجَجُ اللَّهِ وبَیِّناتُهُ .

امام على علیه السلام : آرى چنین است ، زمین از کسى که حجّتهاى خدا را بر پا دارد - آشکار و سرشناس یا بیمناک و گمنام - تهى نیست ، تا حجّتها و برهانهاى خداوند از بین نرود .

v الإمامُ الباقرُ علیه السلام : لا تَبقى الأرض بِغَیرِ إمامٍ ظاهرٍ أو باطنٍ .

امام باقر علیه السلام : زمین ، بدون امام - آشکار یا نهان - باقى نمى‏ماند .

لَولا الإمامُ لَسَاخَتِ الأرضُ‏

اگر امام نباشد زمین‏در هم فرورود

v الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : لَو بَقِیَتِ الأرضُ بِغَیْرِ إمامٍ لَسَاختْ .

امام صادق علیه السلام : اگر زمین بدون امام مى‏ماند ، به یقین در هم فرو مى‏ریخت .

v عنه علیه السلام : إنّ الأرضَ لا تکونُ إلّا وفیها حُجَّه ٌ ، إنَّهُ لایُصْلِحُ النّاسَ إلّا ذلکَ ، ولا یُصْلِحُ الأرضَ إلّا ذاکَ .

امام صادق علیه السلام : در زمین همیشه حجّت هست ؛ زیرا مردم را اصلاح نکند مگر حجّت و زمین را به سامان نیاورد مگر حجّت .

دَعْوَه ُ کُلِّ اُمّه ٍ بإمامِها

«یَوْمَ نَدْعُو کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ» .

فراخواندن هر امتى با امام وپیشواى آن‏

«روزى‏که هرگروه از مردم‏را با پیشوایشان فرا خوانیم».

v الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : إذا کانَ یومُ القِیامه ِ ... یَأتی النِّداءُ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ جلَّ جلالُهُ : ألَا مَنِ ائْتَمَّ بإمامٍ فی دارِ الدُّنیا فَلْیَتَّبِعْهُ إلى‏ حَیْثُ یَذْهَبُ بهِ ، فَحِینَئذٍ «تَبَرَّأ الَّذینَ اتُّبِعُوا مِنَ الّذینَ اتَّبَعُوا ...» .

امام صادق علیه السلام : در روزقیامت ... از سوى خداى بزرگ ندا آید که هر کس در سراى دنیا به امامى اقتدا کرده باید در پى او به همان جا رودکه او را مى‏برند . در این هنگام «پیروى شدگان از پیروان بیزارى مى‏جویند ...» .

معرفه ُ الإمامِ‏

شناخت امام‏

v رسولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله : مَن ماتَ وَهُوَ لا یَعرفُ إمامَهُ ماتَ مِیته ً جاهلیّه ً.

پیامبر خدا صلى الله علیه وآله : هر که بمیرد و امام خود را نشناخته باشد به مرگ جاهلى مرده‏است .

v عنه صلى الله علیه وآله : مَن ماتَ بغیرِ إمامٍ ماتَ مِیته ً جاهلیّه ً .

پیامبر خدا صلى الله علیه وآله : هر که بدون داشتن امام بمیرد به مرگ جاهلى مرده‏است .

v الإمامُ الحسینُ علیه السلام - لَمّا سُئل عَن مَعرفه ِ اللَّهِ - : مَعرفه ُ أهلِ کُلِّ زمانٍ إمامَهُمُ الّذی یَجِبُ عَلَیهِمْ طاعَتُهُ .

امام حسین علیه السلام - هنگامى که درباره شناخت خدا از او سؤال شد - : شناخت مردم هر زمان از امامى که باید از او فرمان برند .

v الإمامُ الصّادقُ علیه السلام - فی قولِهِ تعالى: «وَمنْ یُؤْتَ الحِکْمَه َ ...» - : طاعه ُ اللَّهِ ومعرفه ُ الإمامِ .

امام صادق علیه السلام - درباره آیه «و هر که را حکمت داده شود ...» - : (حکمت) فرمانبرى از خدا و شناخت امام است .

v عنه علیه السلام : الإمامُ عَلَمٌ بَیْنَ اللَّهِ‏عزّ و عجل وبَیْنَ خَلْقِهِ ، فَمَنْ عَرَفَهُ کانَ مُؤمناً ، ومَنْ أنْکَرَهُ کانَ کافراً .

امام صادق علیه السلام : امام راهنماى‏میان‏خداوند عزّ و جل و آفریدگان اوست ؛ هر که او را بشناسد مؤمن است و هر که منکرش شود کافر .

v عنه علیه السلام : مَن لَم یَعْرِفْنا ولَم یُنْکِرْنا کانَ ضالّاً حتّى‏ یَرْجِعَ إلى الهُدى‏ الّذی افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَیْهِ مِنْ طاعَتِنا الواجِبه ِ ، فإن یَمُتْ على‏ ضَلالَتِهِ یَفْعَلِ اللَّهُ بهِ ما یَشاءُ .

امام صادق علیه السلام : کسى که ما را نشناسد و منکر ما هم نباشد گمراه است تا آن که به سوى‏هدایتى که خدا بر او واجب کرده ، یعنى لزوم اطاعت از ما ، برگردد . و چنانچه در حال گمراهیش بمیرد خدا با او آن کند که خواهد .

شرائطُ الإمامه ِ وخَصائصُ الإمامِ‏

«وَجَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّه ً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمّا صَبَرُوا وَکانُوا بِآیاتِنا یُوقِنوُنَ» .

«أَفَمَنْ یَهْدِی إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ یُتَّبَعَ أَمَّنْ لا یَهِدّی إِلّا أَنْ یُهْدى‏ فَما لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ » .

«إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَیْکُمْ وَزَادَهُ بَسْطَه ً فِی الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ » .

شرایط امامت و ویژگیهاى امام‏

«از میان آنها پیشوایانى قرار دادیم که به فرمان ما به هدایت مى‏پردازند چون شکیبایى ورزیدند و به آیات و نشانه‏هاى ما یقین داشتند».

«آیا آن که به سوى حقّ راه مى‏نماید به پیروى سزاوارتر است یا آن که به حقّ راه نمى‏نماید و خود نیز نیازمند هدایت است؟ شما را چه مى‏شود؟ چگونه داورى مى‏کنید؟».

«خدا او را بر شما برگزیده و به دانایى و توانایى او بیفزوده است».

v الإمامُ علیٌّ علیه السلام : لا یَحمِلُ هذا العِلمَ إلّا أهلُ البَصَرِ والصَّبْرِ والعِلْمِ بِمَواضِعِ الحَقِّ .

امام على علیه السلام : این امر (امامت) را به دوش نکشد مگر کسى که اهل شکیبایى ، بینایى و آگاهى از سر رشته امور باشد .

v عنه علیه السلام : یَحتاجُ الإمامُ إلى‏ قلبٍ عَقُولٍ ، ولسانٍ قَؤولٍ ، وجَنانٍ على‏ إقامه ِ الحَقِّ صَؤولٍ .

امام على علیه السلام : امام و پیشوا باید اندیشه‏اى خرد ورز ، زبانى گویا و دلى خروشان در راه برپایى حقّ داشته باشد .

v عنه علیه السلام : مَن نَصَبَ نَفْسَهُ للنّاسِ إماماً فَعَلَیْهِ أنْ یَبدأَ بتعلیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تعلیمِ غیرِهِ ، ولْیَکُنْ تأدیبُهُ بسِیرَتِهِ ، قبلَ تأدیبِهِ بِلِسانِهِ .

امام على علیه السلام : هر که خود را پیشواى مردم کند باید پیش از آموزش دیگران به آموزش خویش بپردازد و پیش از آن که (دیگران را) به گفتار ادب کند باید به رفتار خود تربیت نماید .

v عنه علیه السلام : لا یُقیمُ أمْرَ اللَّهِ سُبحانَهُ إلّا مَنْ لا یُصانِعُ ولا یُضارِعُ ولا یَتَّبِعُ المَطامِعَ .

امام على علیه السلام : فرمان خدا را بر پا ندارد جز کسى که (در اجراى حکم خدا) باج نمى‏دهد ، کوتاه نمى‏آید و در پى منافع (شخصى) نمى‏رود .

v عنه علیه السلام : کِبارُ حُدودِ وَلایه ِ الإمامِ المَفْروضِ الطّاعه ِ أنْ یُعْلَمَ أنَّهُ مَعْصومٌ مِنَ الخطأِ والزَّلَلِ والعَمْدِ ، ومِنَ الذُّنوبِ کُلِّها صغیرِها وکبیرِها ، لا یَزِلُّ ، ولا یُخْطئُ ، ولا یَلْهو بِشَیْ‏ءٍ مِنَ الاُمورِ المُوبِقَه ِ للدِّینِ ، ولا بِشَیْ‏ءٍ مِنَ المَلاهی ، وأنَّهُ أعْلَمُ النّاسِ بِحَلالِ اللَّهِ وحَرامِهِ ، وفَرائضِهِ وسُنَنِهِ وأحْکامِهِ ، مُسْتَغْنٍ عَنْ جَمیعِ العالَمِ ، وغَیْرُهُ مُحتاجٌ إلَیْهِ ، وأنَّهُ أسْخى‏ النّاسِ وأشْجَعُ النّاسِ .

امام على علیه السلام : مرزهاى بزرگ ولایت امامى که اطاعتش واجب مى‏باشد این است که معلوم شود از خطا و لغزش و گناه عمدى و از همه گناهان ، کوچک و بزرگ ، مصون است ، نه مى‏لغزد و نه اشتباه مى‏کند ، به هیچ امر دین‏براندازى دل‏نمى‏بندد وهیچگاه‏عیاشى و خوشگذرانى نمى‏کند ، داناترین مردم به حلال و حرام خدا و واجبات و مستحبات و احکام اوست ، از همه جهانیان بى‏نیاز است و دیگران به او نیازمندند و بخشنده‏ترین و دلیرترین افراد است .

v عنه علیه السلام : وقَدْ عَلِمْتُمْ أنَّهُ لایَنبغی أنْ یَکونَ على‏ الفُروجِ والدِّماءِ والمَغانِمِ والأحْکامِ وإمامه ِ المُسلِمینَ : البَخیلُ فَتَکُونَ فی أموالهِمْ نُهْمَتُهُ ، ولا الجاهلُ فَیُضِلَّهُمْ بِجَهْلِهِ ، ولا الجافی فَیَقْطَعَهُمْ بِجَفائهِ ، ولا الحائفُ للدُّولِ فَیَتَّخِذَ قوماً دُونَ قومٍ ، ولا المُرْتَشی فی الحُکْمِ فَیَذْهَبَ بالحُقوقِ ویَقِفَ بها دُونَ المَقاطِعِ ، ولا المُعَطِّلُ للسُّنّه ِ فَیُهْلِکَ الاُمَّه َ .

امام على علیه السلام : دانستید که نباید کار نوامیس ، جانها ، غنایم ، احکام و پیشوایى مسلمانان را به دست بخیل سپرد که بر اموال آنان آزمند و حریص مى‏گردد و نه به دست نادان که با نادانى خود ایشان را گمراه مى‏کند و نه به دست بیرحم و ستمگر که با بیرحمى خود آنان را از نیازهایشان محروم مى‏سازد*** 1 ابن ابى الحدید در شرح این عبارت مى‏نویسد : چون مردم بر اثر ترس از حکمران بیرحم و ستمگر نیازها و مشکلاتشان را پیش او نمى‏برند. مرحوم فیض چنین ترجمه کرده است: ... تا به ظلم وجور آنان را مستأصل و پریشان کند. - م . *** و نه به دست بیعدالت در تقسیم مالها که به مردمى مى‏بخشد و مردمى را محروم مى‏سازد*** 2 مرحوم فیض این عبارت را چنین ترجمه کرده است: و نه ترسنده از تغییر ایام تا با گروهى همراهى کرده دیگرى را خوار سازد - م . *** و نه به دست کسى که در داورى رشوه ستانَد که حقوق مردم را پایمال مى‏کند و در رساندن حقّ به صاحبانش کوتاهى مى‏ورزد و نه به دست کسى که فروگذار سنّت است که امّت را به نابودى مى‏کشاند .

v الإمامُ الحسینُ علیه السلام - فی کتابهِ إلى‏ أهلِ الکوفه ِ - : فَلَعَمْری ، ما الإمامُ إلّا الحاکمُ بالکِتابِ ، القائمُ بالقِسْطِ ، الدّائنُ بِدِینِ الحَقِّ ، الحابِسُ نَفْسَهُ على‏ ذاتِ اللَّهِ .

امام حسین علیه السلام - در نامه‏اش‏به‏کوفیان - : به جان خودم سوگند ، امام و پیشوا کسى نیست مگر آن‏که بر اساس کتاب خدا حکومت کند ، عدل و داد را بر پا دارد ، پایبند دین حقّ باشد و در برابر خداوند ، نفسش را مهار کند .

v الإمامُ الباقرُ علیه السلام - فی تَبْیینِ عَلَامه ِ الإمامِ - : طَهارَه ُ الوِلادَه ِ وحُسْنُ المَنْشأ ، ولا یَلْهو ، ولا یَلْعبُ .

امام باقر علیه السلام - در توضیح نشانه امام - : حلال زادگى ، تربیت و پرورش نیکو و نپرداختن به لهو و لعب .

v الإمامُ الرِّضا علیه السلام - فی صِفَه ِ الإمامِ - : مُضْطَلِعٌ بالإمامه ِ ، عالِمٌ بالسِّیاسَه ِ .

امام رضا علیه السلام - در بیان‏ویژگى‏امام - : در امامت و پیشوایى توانمند و از سیاست و کشوردارى آگاه‏است .

ما فُرِضَ على‏ أئمَّه ِ العَدْلِ‏

آنچه خداوند بر پیشوایان حقّ واجب کرده‏

v الإمامُ علیٌّ علیه السلام : إنَّ اللَّهَ جَعَلَنی إماماً لِخَلْقِهِ ، فَفَرَضَ عَلَیَّ التَّقْدیرَ فی نَفْسی ومَطْعَمی ومَشْرَبی ومَلْبَسی کَضُعَفاءِ النّاسِ ، کَیْ یَقْتَدیَ الفقیرُ بِفَقْری ، ولا یُطْغِیَ الغَنِیَّ غِناهُ .

امام على علیه السلام : خداوند مرا پیشواى خلق خود کرد . از این رو ، بر من واجب کرد که درباره خودم و خورد و خوراک و پوشاکم همانند مردمان تنگدست باشم تا نادار به نادارى من تأسى جوید و توانگر را توانگریش به طغیان و سرکشى نکشاند .

v عنه علیه السلام : إنَّهُ لَیسَ على‏ الإمامِ إلّا ما حُمِّلَ مِنْ أمرِ رَبِّهِ : الإبلاغُ فی المَوعِظه ِ ، والاجتهادُ فی النَّصیحه ِ ، والإحْیاءُ للسُّنّه ِ ، وإقامه ُ الحُدودِ على‏ مَسْتَحِقِّیها ، وإصدارُ السُّهْمانِ على‏ أهْلِها .

امام على علیه السلام : بیقین‏چیزى بر امام‏واجب‏نیست جز وظیفه‏اى که پروردگار بر عهده‏اش نهاده : کوتاهى نکردن در موعظه و اندرز ، کوشش در خیر خواهى ، زنده کردن سنّت ، اجراى حدود الهى بر آنان که سزاوار آنند و رساندن سهام (بیت المال) به کسانى که سهم مى‏برند .

الحُقوقُ المُتَبادَلَه ُ بَیْنَ الإمامِ والاُمّه ِ

حقوق متقابل امام و امّت‏

v الإمامُ علیٌّ علیه السلام : حَقٌّ على‏ الإمامِ أنْ یَحْکُمَ بما أنْزَلَ اللَّهُ وأنْ یُؤدّیَ الأمانه َ ، فإذا فَعَلَ فَحَقٌّ على‏ النّاسِ أنْ یَسْمَعوا لَهُ وأنْ یُطیعوا وأنْ یُجیبوا إذا دُعوا .

امام على علیه السلام : امام وظیفه دارد بر اساس کتاب خدا حکومت کند و امانت را ادا نماید . چون چنین کند مردم وظیفه دارند سخنش بشنوند ، فرمانش ببرند و هرگاه آنان را فرا خواند ، اجابت کنند .

v عنه علیه السلام : أمّا بَعْدُ ، فإنَّ حَقّاً على‏ الوالی أنْ لا یُغَیِّرَهُ على‏ رَعِیَّتِهِ فَضْلٌ نالَهُ ، ولا طَوْلٌ خُصَّ بِهِ ، وأنْ یَزیدَهُ ما قَسَمَ اللَّهُ لَهُ مِنْ نِعَمِهِ دُنُوّاً مِنْ عِبادِهِ ، وعَطْفاً على‏ إخْوانِهِ .

ألَا وإنَّ لَکُمْ عِندی أنْ لا أحْتَجِزَ دُونَکُمْ سِرّاً إلّا فی حَرْبٍ ، ولا أطْویَ دُونَکُمْ أمْراً إلّا فی حُکْمٍ ، ولا اُؤخِّرَ لَکُمْ حَقّاً عَنْ مَحِلِّهِ ، ولا أقِفَ بِهِ دُونَ مَقْطَعِهِ ، وأنْ تَکونوا عِندی فی الحَقِّ سَواءً ، فإذا فَعَلْتُ ذلکَ وَجَبَتْ للَّهِ عَلَیْکُمُ النِّعْمَه ُ ولی عَلَیْکُمُ الطّاعه ُ .

امام على علیه السلام : امّا بعد ، وظیفه حکمران است که اگر به زیادتى رسید یا به نعمتى مخصوص گشت موجب تغییر حال و دگرگونى رفتار او بر رعیتش نشود و نعمتهایى که خدا نصیبش کرده بر نزدیکى او به بندگان خدا و مهربانى او به برادرانش بیفزاید

بدانید حقّ شماست بر من که رازى را از شما نپوشانم مگر در جنگ و بدون رایزنى با شما کارى را نکنم مگر در حکم و حقّ شما را از موقع آن به تأخیر نیفکنم (حقوق و عطایاى شما را به موقع بپردازم) و در رساندن آن درنگ نکنم و همه شما را در حقّ برابر و یکسان دانم . پس ، هرگاه چنین کردم نعمت خدا بر شما واجب شده‏است . و بر شماست که از من فرمان برید