روش تحقیق بررسی باورها و اعتقادات از زایمان تا 7 سالگی کودک مطالعه موردی روستای طولاب استان ایلام

چکیده تحقیق :

در هر جامعه های باورها و اعتقادات و دانسته ها ریشه در تاریخ و گذشته آن جامعه دارند برای ظهور و پیدایش یک باور نمی توان تاریخ دقیقی تعیین نمود و مهم ترین مسئله شناخت باورها و جمع آوری و گرداوری آنها است که در این تحقیق با توجه به اینکه مطالعات مردم شناسی مطالعاتی ژرفانگر هستند بنابراین سعی شده تحقیق در مکان محدود و مشخص روستای طولاب انتخاب و بررسی شود . روش تحقیق به صورت مشاهده میدانی و مصاحبه با زنان و مردان روستای طولاب انجام گرفته و همزمان از مطالعه اسنادی و کتابخانه ای و استفاده از پایان نامه ها مورد توجه و استفاده قرار گرفته.

آنچه که در این پژوهش به آن تأکید شده بررسی باورها و اعتقادات و آداب و رسوم سنتی مردم روستای طولاب در مورد زایمان تا 7 سالگی کودک یعنی مرحله اول زندگی انسان است که در اثر زمان کم رنگ شده و در حال حاضر گرایش به شیوه های مدرن و صنعتی بیشتر شده بنابراین ضمن جمع آوری و بررسی باورها و اعتقادات مختلف روستای طولاب در مرحله اول زندگی انسان تأثیر آنها بر زندگی و کارکردهای فردی اجتماعی این باورها و اعتقادات نیز بررسی شده است.

واژگان کلیدی :

باور : مجموعه دانشی که در هر فرهنگی وجود دارد و مردم بدون شک و تردید به آن ایمان می آورند و به آن معتقد می شوند برخی از باورها جنبه محلی و ملی و برخی جنبه بین المللی دارند (بیرو- آلن- فرهنگ علوم اجتماعی 1367 ص30).

عادات و رسوم :

مراد از آن خصلت عادی و مشترک کلیه اعضای یک جامعه معین و مشخص است (میشل – پانوف- فرهنگ مردم شناسی 1382ص 1178)

کارکرد (فونکسیون):

واژه فونکسیون در جامعه شناسی به نتایج و آثار عینی پدیده های اجتماعی اطلاق می شود و هر پدیده اجتماعی کارکرد معینی بر عهده دارد به نحوی که در دوام و اداره جامعه موثر می باشد . (ادیبی – حسین- انصاری- عبدالمعبود- نظریه ها 1385 ص59)

زاییدن : عمل زاییدن – بچه آوردن – زایش – بچه از شکم بر زمین نهادن (عمید – حسن – فرهنگ 1374 ص680)

کودک : بچه – پسر یا دختر خردسال (همان صفحه 991)

نوزاد : نوزادی که تازه زاییده شده – طفلی که تازه به دنیا آمده (همان ص1174)

مقدمه

باورها و اعتقادات از دیدگاه مردم شناسی از اهمیت ویژه ای برخوردارند هر باور و آیین و سنتی که در یک جامعه وجود دارد در واقع در پاسخ به نیازهای مادی و معیشتی آن قوم و جامعه به وجود آمده اند.

مالینوفسکی انسان شناسی انگلیس شیوه درست مطالعه فرهنگ و تمدن هر قوم را با در نظر گرفتن تمامی آن به عنوان یک مجموعه و مطالعه هر یک از عناصر آن دانسته مالینوفسکی می گوید هر عاملی در یک تمدن و فرهنگ دارای کارکردی است نسبت به کل مجموعه و کارکرد آن برآوردن نیازهای اساسی انسان است (فربد- محمد صادق – مبانی انسان 1380 ص124).

 مطالعه در زمینه باورها و اعتقادات مختلف جز فرهنگ یک قوم محسوب می شوند و فرهنگ چکیده های تلاش انسان در روند تاریخ برای پاسخ به نیازهای مادی و معنوی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل می شوند.

در این پژوهش سعی شده است باورها و اعتقادات مختلف مردم روستای طولاب را از زایمان تا 7 سالگی کودک مورد بررسی قرار دهیم بنابراین نخستین مرحله در این خصوص جمع آوری و گرداوری این باورها و اعتقادات است که در مرحله بعدی به صورت مطلوب و منطقی دسته بندی شوند .

تولید مثل وزاد و ولد و تولد نوزادان از قرنهای اولیه حیات بشر تا به امروز وجود داشته و آیین ها و مراسمات و باورها و اعتقادات مختلفی اجرا شده در این تحقیق که به بررسی باورها و اعتقادات و آداب و رسوم روستای طولاب از زایمان تا 7 سالگی کودک پرداخته شده در فصل اول این تحقیق کلیات تحقیق که شامل طرح مسأله ضرورت انتخاب موضوع اهداف کلی و جزیی تحقیق استفاده از روش مشاهده مشارکت آمیز مصاحبه و ابزار مختلف تحقیق دوربین عکاسی – مشاهده میدانی در قلمرو محدود و مشخص روستای طولاب به عنوان محدوده تحقیق ذکر شده سوالات و مشکلات تحقیق که پژوهشگر با آن مواجه بوده در این فصل ذکر شده .

در فصل دوم چهار چوب نظری تحقیق نظریات مختلف مکتب کارکرد گرایی بیان شده.

در فصل سوم به معرفی کل منطقه یعنی روستای طولاب از لحاظ موقعیت طبیعی جغرافیایی – جمعیت – زبان و مذهب و امکانات روستا مورد بررسی قرار گرفته و در این فصل ذکر شده .

در فصل چهارم یافته های تحقیق که شامل باورها و اعتقادات مختلف روستای طولاب از زایمان تا 7 سالگی کودک مورد مشاهده و ثبت و ظبط قرار گرفته و از طریق مصاحبه با اهالی روستای طولاب قسمتی از این باورها و اعتقادات را که در گوشه ذهن کهنسالان روستا در حال فراموش شدن بود ثبت کرده و کارکرد و تأثیر این باورها و اعتقادات بر زندگی اهالی روستای طولاب مورد بررسی قرار داده شده .

بیان مسئله

درباره باورها و اعتقادات و فرهنگ مناطق مختلف جغرافیایی ایران و جهان مطالب زیادی توسط نویسندگان و محققان نگاشته شده آنچه امروزه به عنوان باورها و اعتقادات ، آیین ها و مراسمات مختلف مانند پلی مارا با گذشته ها و زندگی اجداد و پدرانمان آشنا می کند و شناخت این باورها و اعتقادات خصوصاً در اوایل زندگی و از به دنیا آمدن کودک تا بزرگ سالی و مرگ اهمیت دارد. علت به وجود آمدن بسیاری از باورها و اعتقادات ناشی از شیوه معیشت و محیط جغرافیایی مردم آن منطقه است باورها و اعتقادات و رسوم مردم را نباید خرافات محسوب کرد . زیرا هر یک از اعمال و رفتار و باورها و اعتقادات تحت تأثیر عوامل مختلف تلاشی در جهت رسیدن به آمال و آروزهای انسان رسیدن به آرامش روحی است. باورها و اعتقادات مختلف در جوامع گوناگون متفاوت هستند اما در عین حال نقش واحدی را بر عهده دارند که همان تأمین یا برآوردن نیازهای روانی و تسکین احساس ترس مردم در برابر خطرات ناشی از عوامل طبیعی است بسیاری از باورها و اعتقادات تحت تأثیر عوامل مختلف مانند تغییرات و تحول در محیط اجتماعی و زیستی است .

این باورها و اعتقادات که بسیاری از آنها در گوشه ای از ذهن پیران متروک مانده و آهسته دوام خود را از دست می دهند. در بسیاری از موارد برگرفته از محیط جغرافیایی و شیوه معیشت مردم می باشد پختن آش در چهلمین روز تولد کودک با حبوبات آن منطقه ناشی از تأثیرات شیوه معیشت و کشاورزی آنها است که باعث به وجود آمدن باورهای خاصی در این روستا شده که از لحاظ روانی به آنها امید و آرامش می دهد و بزرگ شدن کودک آنها را تضمین می کند.

با توجه به مهاجرت روستائیان از روستا به شهر و ارتباط بیشتر افراد بسیاری از باورها و اعتقادات و مراسمات مختلف تغییر و در مواردی در شهرها نفوذ کرده مثلاً بیماری یرقان که اصطلاح محلی آن زردی (zardy) است و کودکان مبتلا به آن را نزد اشخاصی که به اصطلاح محلی (بش دار ) (Bas Dar)[1] برده و با فوت کردن به صورت کودک مریض شده او را شفا می دهد این رسم که قبلاً در روستاها رواج داشته در شهر ها نیز مرسوم شده و کودکان را به جای درمان پزشکی در بیمارستان به نزد این اشخاص برده می شوند .

بنابراین گردآوری باورها و اعتقادات که امکان نابودی و از میان رفتن آنها وجود دارد و آشنایی نسل جوان با بخشی از بازمانده این باورها و اعتقادات نیازمند ثبت و ضبط این باورها و اعتقادات است .

ضرورت انتخاب موضوع

ضرورت انتخاب این موضوع در این است که بسیاری از باورها و اعتقادات در گذر زمان به دست فراموشی سپرده خواهد شد و این باورها و اعتقادات سنتی که یادگارهای روزگاران گذشته است از بین می روند و وظیفه مردم شناسان است که با پژوهش های خود باورها و اعتقادات مراحل مختلف زندگی انسان را به جامعه امروزی معرفی نمایند و نسبت به ثبت و ضبط آنها اقدام نمایند. بنابراین پژوهش در این زمینه ضروری به نظر خواهد آمد .

از سوی دیگر علاقه من به بررسی باورها و اعتقادات مناطق مختلف نظر مرا به سوی روستای طولاب که سرزمین اجدادی و محل زندگی بزرگان خانواده من است جلب کرد که به عنوان یک روستایی از ایل طولانی سعی در شناساندن باورها و اعتقادات روستای طولاب به علاقمندان به شناخت باورها و اعتقادات و فرهنگ مناطق مختلف قدمی برداشته باشم لذا این امر بی تأثیر در انتخاب موضوع نبوده است.

پیشینه تحقیق :

باورها و اعتقادات در واقع ریشه در روش زندگی هر قوم و طایفه ای دارند که در قالب رسوم و سنتها مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد و همواره مورد توجه مردم شناسان و جامعه شناسان بزرگ قرار گرفته و نظریات مختلفی در پیدایش این باورها و اعتقادات دارد. روش تحقیق میدانی برای مطالعه و بررسی این باورها و اعتقادات مورد توجه متخصصین مردم شناسی است.

با توجه مطالعه و بررسی های انجام گرفته در زمینه باورها و اعتقادات در مورد زایمان و کودکی در روستای طولاب تاکنون تحقیقی صورت نگرفته.

در کتاب جامعه شناسی و مردم شناسی ایلات و عشایر تألیف آقای حشمت الله طبیعی به باورها و اعقتادات در ایلات و عشایر مختلف پرداخته شده.

در کتاب نیرنگستان صادق هدایت باورها و اعتقادات مذهبی مختلف به طور توصیفی بیان شده است.

در کتاب یکی بود یکی نبود محمد علی جمالزاده باورها و اعتقادات مردم در مناطق مختلف مطرح شده است.

در کتاب از خشت تا خشت محمود کتیرایی باورهای مردم در نقاط مختلف و ویژگی های فرهنگی آن مردم توصیف شده است.

همچنین پژوهش ها و تحقیقات مختلفی در زمینه باورها و اعتقادات صورت گرفته که در برخی از آنها تنها اشاره ای گذرا به برخی آداب و رسم شده است 1 بررسی باورها و اعتقادات در جنبه های مختلف زندگی مردم روستای بهمن آباد ، استان ایلام رشیدی حسین – کارشناسی علوم اجتماعی 1385

بررسی باورها و اعتقادات مذهبی روستای بولی استان ایلام رضا جمشیدی 1383.

در تحقیقات و پایان نامه های که موضوع اصل آنها طب سنتی بوده نیز به زایمان و باورها و اعتقادات مختلف در ارتباط با آن به طور مختصر بیان شده .

طب سنتی در استان چهار محال بختیاری مطالعه موردی روستای باجگیران- پژوهشگر لیلا صالحیان – 1387

تحلیل مردم شناختی طب سنتی در روستای غیاث آباد شهر گرمسار- پژوهشگر سهیلا ذوالفقاری 1385)

تحقیق در زمینه باورها و اعتقادات جنبه مردم شناختی دارد و حجم این پژوهش ها در زمینه ذکر شده به مراتب کمتر از دیگر حوزه های فرهنگ عامه است که نیاز به تحقیق و بررسی بیشتر در این زمینه وجود دارد .

اهداف تحقیق :

یکی از اولین و مهم ترین مراحل انجام کار پژوهشی مشخص کردن اهدافی است که پژوهشگر سعی در رسیدن به آنها را دارد.

مارسل موس در این باره می گوید : مردم نگار جوانی که به محل تحقیق می رود باید از آنچه می داند آگاهی کامل داشته باشد تا به شناخت آنچه که هنوز از آن آگاه نیست توفیق یابد (عسکری خانقاه – اصغر- مردم شناسی 1373 ص82)

هدف های این تحقیق دو گونه می باشند :

1- اهداف کلی                    2- اهداف جزئی

اهداف کلی

یکی از اهداف کلی این تحقیق بررسی باورها و اعتقادات و آداب و رسوم مختلف از زایمان تا 7 سالگی کودک در روستای طولاب

جلوگیری از نابودی و فراموشی باورها و اعتقادات و سنت های گذشته و جمع آوری و این باورها و اعتقادات در روستای طولاب

اهداف جزئی

شناخت باورها و اعتقادات مختلف روستای طولاب

بررسی کارکردهای این باورها و اعتقادات در زندگی مردم رستای طولاب

بررسی تأثیر اجرای این مراسمات مختلف در روستای طولاب و افزایش روابط اجتماعی مردم روستا .

[1] بش دار (Bas Dar) : کسی که می تواند این بمیاری را از طریق فوت کردن به صورت بیمار او را شفا می دهد