پروژه کارآفرینی پرورش گل و گیاهان زینتی (قاصدک)

مقدمه :

توجه و علاقه انسان ها به گل و نقش گیاهان در زندگی بشر موضوعی کاملا شناخته شده است. گل از دیر باز به عنوان نمادی برای ابراز عشق و محبت و همچنین ابزاری برای ادای احترام شناخته شده است. چنانکه در اوایل قرن بیستم ، بقایای دسته ای از گل های بریده در مقبره فرعون کشف شد که متعلق به هزار سال پیش از میلاد مسیح بود.  هر بخش از اندام های مختلف گیاهان زیبایی خاص خود را داراست . به این جهت استفاده از گل های بریده به موازات توجه به انواع گیاهان آپارتمانی دارای رونق فراوان است. همچنین به دلیل افزایش روزافزون شهر نشینی و خصوصا آپارتمان نشینی و دوری هر چه بیشتر افراد از طبیعت ، میل به نگهداری از گیاهان در محیط آپارتمان افزایش بیش از پیشی یافته است.  علاوه بر تقاضای بازار داخلی برای انواع گل ها و گیاهان زینتی با در نظر داشتن حجم زیاد تقاضا در عرصه بین‌المللی و موقعیت جغرافیایی و اقلیمی مناسب ایران برای کشت انواع گیاهان ، پرورش و صادرات انواع گل و گیاهان زینتی می‌تواند سهم کشور را در بازار تجارت این محصولات ارتقا بخشیده و موجب عاید شدن درآمد ارزی مناسبی برای اقتصاد کشور گردد.   اجرای این طرح به عنوان یک فعالیت تولیدی ، ضمن اینکه گامی به سوی افزایش توان تولید ( و صادرات ) کشور  در بخش محصولات کشاورزی به شمار می‌رود، می‌تواند بسترساز اشتغال به کار نیروهای متخصص ( خصوصا در علوم کشاورزی ) و فاقد تخصص گردد. ضمن اینکه بانوان کارآفرین نیز می‌توانند با پیاده سازی این طرح، گامی در جهت توسعه میهن بردارند.

خلاصه وتاریخچه طرح

موضوع طرح :پرورش گل و گیاهان زینتی قاصدک

ظرفیت : 900 هزار شاخه گل بریده و 20 هزار گلدان گیاه آپارتمانی

محل اجرای طرح : قابل اجرا در سراسر کشور

سرمایه گذاری کل: 53/635 میلیون ریال

سهم آورده متقاضی: 53/65 میلیون ریال

سهم تسهیلات: 570 میلیون ریال

دوره بازگشت سرمایه: 25 ماه

تاریخچه طرح : 5/5/ 1384

بیان مسئله

پرورش گل و گیاهان زینتی

فرضیات موجود

1-  میزان تولید گل و گیاهان زینتی ایران در برنامه دوم چه تغییراتی داشته است؟

سطح زیر کشت گل‌ها و گیاهان زینتی ایران از 7/30 میلیون متر مربع در سال 1374 به 1/31 میلیون متر مربع در سال 1378 افزایش یافت. در جریان اجرای برنامه دوم در سال 1377 سطح  زیر کشت گل‌ها و گیاهان به حداکثر 6/34 میلیون متر مربع نیز رسید.تولید گل شاخه بریده در برنامه دوم از حدود 3/754 میلیون شاخه به 8/851 میلیون شاخه در سال 1378 افزایش یافت. طی همین دوره، تولید گل شاخه بریده در سال 1377 حداکثر به 7/870 میلیون شاخه نیز رسید.در زمینه گل‌های گلدانی نیز میزان تولید در برنامه دوم از 9/47 میلیون گلدان در آغاز برنامه به 3/43 میلیون گلدان در پایان برنامه کاهش داشت، این در حالی بود که سطح تولید آن در سال 1375 حداکثر 3/49 میلیون گلدان بود. در همین حال تولید انواع درخت و درختچه از 6/40 میلیون اصله در سال 1374 به حداکثر 4/86 میلیون اصله در سال 1378 بالغ شد.

2-  تولید گل‌ها و گیاهان زینتی ایران در برنامه سوم مطابق با پیش‌بینی دفتر امور گل و گیاهان زینتی، دارویی و قارچ‌ های خوراکی چقدر افزایش می‌یابد؟

تولید گل‌ها و گیاهان زینتی در برنامه سوم به طور متوسط حدود 15 درصد افزایش می‌یابد و به 550 میلیون شاخه گل بریده، 34 میلیون گلدان (گل گلدانی) و 57 میلیون اصله درخت و درختچه خواهد رسید که از طریق افزایش سطح کشت و بهبود عملکرد تحصیل خواهد شد. مذاکره با بخش‌های دولتی و خصوصی هلند در خصوص همکاری در زمینه پرورش گل‌ها و گیاهان زینتی صورت گرفته است، اما هنوز آنها به طور مستقیم و محسوس  سرمایه‌گذاری مشترک با ایران در خصوص متحول‌سازی فناوری گلخانه‌ای انجام نداده‌اند

3-  آیا در زمینه تولید گل و گیاهان زینتی تاکنون همکاری یا سرمایه‌گذاری خارجی جلب و جذب شده است؟

بخش خصوصی در سه سال گذشته نشست‌ها و همایش‌های مختلفی با همکاری مقام‌های وزارت کشاورزی هلند برگزار کرده و در همین حال متخصصان هلندی بازدیدهایی از ایران داشته و همایش‌های مشترکی نیز در اصفهان و خراسان برگزار کرده است.در همین حال گروه ایرانی متشکل از مسؤولان دفتر امور گل و گیاهان زینتی، دارویی و قارچ‌های خوراکی و نمایندگانی از بخش خصوصی بازدیدهایی از باغ‌های پرورش گل و گیاهان تزیینی در هلند داشته‌اند.گروه هلندی در سفر به تهران در حاشیه برگزاری همایش‌ها، اهمیت گل‌کاری در ایران را مطرح کردند و از مسؤولان کشور خواستند بخش خصوصی و دولتی همکاری نزدیکی با بخش‌های خصوصی و دولتی هلند در خصوص پرورش گل و گیاه داشته باشند.روابط و همکاری‌های ایران و هلند در ابعاد دولتی و خصوصی تداوم یافته و سبب شده است که هلندی‌ها نمایندگی‌هایی در ایران ایجاد کنند که یکی از آنها اکنون در اصفهان در زمینه پرورش گل رز و سایر گل‌ها و گیاهان زینتی فعالیت دارد. برخی شرکت‌های ایرانی نیز اکنون در حال مذاکره با هلندی‌ها می‌باشند.در پی این مذاکرات، مجوزهای لازم برای ورود بذر و اندام‌های گیاهی برای بخش خصوصی و شرکت‌های ایرانی صادر شده و خواهد شد. بخش عمده این واردات از هلند است. اما هنوز بخش‌های دولتی و خصوصی هلند به‌طور مستقیم و محسوس سرمایه‌گذاری مشترک با ایران در خصوص متحول‌سازی فناوری‌ گلخانه‌ای انجام نداده‌اند.چنانچه در زمینه گل و گیاهان زینتی سرمایه‌گذاری مستقیم انجام شود، این صنعت در ایران رشد چشمگیری خواهد داشت.شرکت‌های خارجی هنوز مطمئن نیستند که اگر در ایران سرمایه‌گذاری کنند، آیا خواهند توانست منافع حاصل از این سرمایه‌گذاری را از کشور خارج کنند یا خیر.نحوه خروج سرمایه از ایران فعلا برای خارجیان قابل محاسبه و برآورد دقیق نیست، در نتیجه تمایلی به سرمایه‌گذاری مستقیم در ایران ندارند.آنان معتقدند شرکت‌های ایرانی باید فناوری و دانش پرورش و تولید گل و گیاهان را از آنان خریداری کنند تا این صنعت در آینده در ایران متحول شود.

4-  آیا تولید گل و گیاه جزو فعالیت‌های اقتصادی راهبردی کشور محسوب می‌شود؟

تصور می‌کنم دولت به سرمایه‌گذاری در زمینه تولید و پرورش گل و گیاه آنطور که شاید و باید بها نمی‌دهد، زیرا این محصولات را جزو محصولات راهبردی نمی‌داند، در حالی که پرورش برخی از گل و گیاهان زینتی در هر هکتار تا بیش از 300 میلیون ریال سود خالص دارد.

علت آن داشتن تنوع بسیار مناسب آب و هوایی و تفاوت دما در حدود 40 درجه سانتیگراد بین سردترین و گرمترین منطقه کشور، انرژی و نیروی کارگری ارزان قیمت، وجود آفتاب در بیش از 250 روز از سال، آسمان روشن و آفتابی، نزدیکی به بازار مصرف و بالاخره پایین بودن قیمت تمام شده است.چنین مزیت‌های اقتصادی فقط برای برخی از محصولات تجملی (لوکس) مانند گل و گیاه وجود دارد، اما تا کنون کمتر به چنین محصولاتی نگاه اقتصادی شده است. ضرورت دارد تغییر بینش در این گونه محصولات صورت گیرد. به نظر من حتی پس از عضویت در سازمان جهانی تجارت (WTO) چنین محصولاتی که توانایی تولید آن در ایران وجود دارد، باید تولید شود و در مقابل آن کالاهای مورد نیاز که تولید آن در ایران صرفه اقتصادی ندارد، وارد گردد.

البته در سال‌های اخیر تا حدودی چنین بینشی در ایران جای خود را پیدا کرده اما سرعت گسترش آن بسیار کم است.

5-  آیا سرمایه‌گذاری داخلی روی گل و گیاهان زینتی امیدوارکننده است؟ وزارت جهاد کشاورزی چه تسهیلاتی را در اختیار تولیدکنندگان این محصولات قرار می‌دهد؟

سرمایه‌گذاری داخلی روی این محصولات در چند سال اخیر صورت گرفته است. وزارت جهاد کشاورزی نیز در زمینه اعطای تسهیلات بانکی به تولیدکنندگان، کمک‌های زیادی کرده است. برای مزارعی که چند هزار متر و گاهی چند هکتار می‌باشد، تولیدکنندگان از طریق تبصره 3 و سایر تبصره‌های بودجه سالانه به بانک‌ها معرفی می‌شوند و با دریافت وام ارزان‌قیمت به تولید می‌پردازند.

بانک کشاورزی از جمله بانک‌های وام‌دهنده به تولیدکنندگان گل و گیاهان زینتی است.

در زمینه ساخت پایانه‌ها (ترمینال‌ها) و دهکده‌های گل صادراتی فعالیت‌هایی از سوی وزارت جهاد کشاورزی و نیز دفتر امور گل و گیاهان زینتی، دارویی و قارچ‌های خوراکی انجام شده است.

مطالعات دهکده گل محلات به پایان رسیده و به مرحله سرمایه‌گذاری رسیده است. این سیاست با تأمین بودجه‌ای که در سال 1381 صورت خواهد گرفت، در سایر مناطق از جمله مازندران، تهران و دیگر مناطق چون خوزستان، پیاده خواهد شد.مطالعات برای سایر مناطق کشور که استعداد پرورش گل و گیاه را دارند، نیز انجام خواهد گرفت.در ضمن در چند سال اخیر اعتبارات ارزی در اختیار صادرکنندگان و تولیدکنندگان قرار گرفته است تا با وارد کردن اندام‌های گیاهی بتوانند محصولات قابل قبول بازارهای خارجی تولید کنند و سپس آن را صادر نمایند.بخش عمده واردات در این زمینه بذر، پیاز گل و سایر اندام‌های گل بوده است. پرداخت این وام با دید صادرات‌گرایی صورت گرفت، اما امروز به دلیل آنکه دولت وام ارزی پرداخت نمی‌کند، با مجوزهایی که به تولیدکنندگان و صادرکنندگان داده می‌شود، می‌توانند با ارز آزاد نسبت به وارد کردن اندام‌های گیاهی اقدام نمایند.

 در چند سال اخیر اعتبارات ارزی اندکی در اختیار صادرکنندگان و تولیدکنندگان گل و گیاهان زینتی قرار گرفته است تا با وارد کردن اندام‌های گیاهی بتوانند محصولات قابل قبول بازارهای خارجی را تولید کنند.

6-  گردش مالی گل و گیاه در سطح جهان سالانه چه میزان است؟

مردم کشورهای مختلف جهان گل و گیاهان تزیینی را سمبل شادی و خوشحالی می‌دانند و علاقه فراوانی به خرید آن دارند.برای مثال هلند سالانه 5/3 میلیارد دلار گل و گیاهان تزیینی صادر و آلمان سالانه 2 میلیارد دلار گل و گیاه وارد می‌کند. گردش مالی گل و گیاه در سطح جهان متجاوز از 100 میلیارد دلار در سال است.

7-  آیا ایران از نظر پرورش و صادرات گل و گیاهان زینتی می‌تواند در بازارهای جهانی حرفی برای گفتن داشته باشد؟

از آنجا که در ایران نیروی کارگر ارزان‌قیمت و آفتاب مجانی وجود دارد، زمینه‌های لازم برای پرورش گل و گیاه وجود دارد و به راحتی امکان‌پذیر است. چنانچه از چنین امکانات خدادادی استفاده مطلوب صورت گیرد، خارجیان در ایران سرمایه‌گذاری خواهند کرد و ایران قادر خواهد شد در بازارهای جهانی به‌طور جدی به رقابت بپردازد.

امروزه در کشورهای چین، سنگاپور، نیجریه و کلمبیا سرمایه‌گذاری‌های خارجی هنگفتی انجام شده است. در ایران ظرفیت‌های لازم برای پرورش گل و گیاه وجود دارد و با استفاده از آنها می‌توان صادرات گل و گیاه را به 200 میلیون دلار در سال افزایش داد. این امر با برنامه‌ریزی دقیق و همه‌جانبه در یک مقطع زمانی 2 تا 3 سال امکان‌پذیر است.

استعداد و ظرفیت‌های لازم و نیز توانمندی برای افزایش صادرات گل و گیاه تا سطح 200 میلیون دلار در سال در ایران وجود دارد، اما از این امکانات تاکنون استفاده نشده است.

8-  آیا فناوری روز برای خشک کردن گل و گیاهان تزیینی در ایران وجود دارد؟

تولید گل و گیاهان خشک فناوری پیچیده‌ای ندارد. در ایران و به ویژه در اصفهان چندین شرکت بخش خصوصی گل‌های مختلف را از دامنه کوه‌ها و گلخانه‌ها جمع‌آوری و با فعل و انفعالات شیمیایی که روی ان انجام می‌دهند، خشک و صادر می‌کنند. البته بسیاری از گیاهان نیاز به عملیات خشک کردن ندارند و خودشان به‌طور طبیعی خشک می‌باشند. این رشته تولید دارای تقاضای بالا و اشتغال‌زایی زیادی است.

امکانات تولید گل و گیاه در ایران بسیار و تقاضا برای محصولات آن نیز زیاد است.

بازار گل و گیاه خشک ایران به طور عمده کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و شمار محدودی از کشورهای اروپایی می‌باشند.

9-  وضعیت پرورش گل و گیاهان زینتی در مناطق گرمسیری ایران چگونه است؟

پرورش گل و گیاهان زینتی در مناطق گرمسیری وضعیت خوبی دارد. پرورش‌دهندگان گل در استان‌های خوزستان (دزفول) و هرمزگان فعال می‌باشند. این دفتر درصدد است یک پایانه صادراتی گل و گیاهان در دزفول احداث کند تا از آنجا گل و گیاهان پرورش یافته در دزفول، اهواز و شوشتر به خارج صادر شود.

در فصول سرد سال، گل و گیاه در این مناطق پرورش داده می‌شود. به‌طور کلی وجود آب و هوای چهار فصل در ایران سبب می‌شود که قیمت تمام شده پرورش گل و گیاه در کشور پایین بیاید، زیرا از مواهب طبیعی می‌توان بیشترین سود را به‌دست آورد.

در کشورهای اروپایی در ایام عید کریسمس، گل و گیاهان زینتی را نمی‌توان در فضای باز پرورش داد و پرورش این گونه محصولات در فضای بسته مخارج هنگفتی دارد. اما پرورش گل و گیاه در فصول مختلف به ویژه در زمستان در نقاط مختلف ایران از جمله خوزستان و هرمزگان امکان‌پذیر است و هزینه بسیار پایینی دارد.

10-  گل و گیاهان زینتی ایران در چه مناطقی از کشور پرورش می‌یابند؟

بهترین نقاط تولید گل‌ها و گیاهان زینتی به نسبت اهمیت عبارتند از؛ استان تهران (تولید گل‌های شاخه بریده، گیاهان آپارتمانی)، مرکزی (شهرستان‌های خمین و محلات در زمینه تولید گل‌های شاخه بریده مانند مریم و رز) و استان خوزستان (به‌ویژه شهرستان دزفول).

11-  آیا پرورش گل و گیاه ایران هنوز به حالت سنتی است؟

در زمینه گل و گیاهان تزیینی، ایران از فناوری و دانش دنیا فاصله زیادی دارد.

هنوز گلخانه‌های ایران که میزان آن به حدود 3200 تا 3300 هکتار می‌رسد، به‌طور عمده از پلاستیک و چوب است.

تأسیسات تعبیه شده در این گلخانه‌ها به صورت سنتی است و با استانداردهای صنعت گل و گیاهان تزیینی در جهان همخوانی ندارد.

البته تولیدکنندگان ترغیب شده‌اند که پرورش گل و گیاه را به حالت صنعتی درآورند. با گفت‌وگو و ارتباطاتی که با خارجیان به ویژه هلندی‌ها دارند، تمایل دارند که فناوری و دانش پرورش و تولید گل و گیاه را از آنان دریافت دارند. این حرکت نیاز به سرمایه‌گذاری دارد.

12-  گل و گیاهان زینتی ایران به کدام مناطق جهان صادر شده است؟

آخرین آمار منتشره از سوی دفتر نشان می‌دهد 78 درصد صادرات گل و گیاهان زینتی ایران به کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس،‌18 درصد آن به کشورهای آسیای میانه و 4/3 درصد به کشورهای مختلف اروپایی صورت گرفته است.همچنین کشورهای تونس، کنگو و استرالیا نیز مقدار کمی از گل و گیاهان زینتی ایران را خریداری کرده‌اند.

13-  صادرات گل و گیاهان زینتی چقدر  ارز برای کشور تحصیل کرده است؟

در آمار گمرک ارزش صادرات گل و گیاهان زینتی ایران بر اساس نرخ پیمان ارزی در سال 1378 حدود 1756 کیلوگرم گل و گیاهان زینتی به ارزش یک میلیون و 374 هزار دلار صادر شده است.

چنانچه بخواهیم میزان ارزش واقعی صادرات گل و گیاهان زینتی در سال 1378 را محاسبه کنیم، مبلغ ارزی یاد شده باید 4 تا 5 برابر شود.

14-  رقبای گل و گیاه ایران در بازارهای جهانی چه کشورهایی هستند؟

در وضعیت کنونی نمی‌توان گفت گل و گیاه ایران در بازارهای جهانی دارای رقیب است. میزان صادرات کشورهای عمده صادرکننده گل و گیاه در سطح جهان به حدی با ایران فاصله دارند که ایران نمی‌تواند برای آنان تهدیدی باشد.صادرات گل و گیاه ایران حداکثر سالانه 5 میلیون دلار است که با این میزان صادرات رقابت معنایی ندارد.کشورهایی چون نیجریه، کلمبیا، مالزی و چین از کشورهایی هستند که سرمایه‌داران اروپایی و آمریکایی را به خود جلب کرده‌اند و از سرمایه‌گذاری آنها استفاده چشمگیری می‌برند، زیرا سطح اشتغال، صادرات و درآمدهای ارزی‌شان افزایش زیادی پیدا کرده است. متأسفانه در ایران با موانع موجود هنوز انگیزه‌ای برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی وجود ندارد.