تحقیق مقاله سیمای امر به معروف

- سیمای امربه معروف ، نشانه عشق انسان به مکتب است .

- امر به معروف ، نشانه علاقه انسان به سلامت جامعه است.

- امر به معروف ، نشانه فطرت بیدار جامعه است.

- امر به معروف ، مایه تشویق نیکوکاران جامعه است.

- امر به معروف ، مایه تذکر و آگاه کردن افراد جاهل است.

- امر به معروف ونهی از منکر ،گاز وترمزی است که ماشین جامعه را هدایت می کند .

- امر به معروف ونهی از منکر والدین است که اساس تربیت کودک را تشکیل می دهد.

- امر به معروف ، سبب دلگردمی وتقویت افراد کم اراده می شود.

- امر به معروف و، نشانه حضور در صحنه است .

- نهی ازمنکر ، جبران کننده کمبود تقوی بعضی از افراد جامعه است.

- امر به معروف ، جامعه را رشد می دهد ونهی ازمنکر ،جامعه را از سقوط نجات می دهد.

- امر به معروف ونهی ازمنکر ، نشانه غیرت دینی و احساس مسئولیت است.

- امر به معروف ونهی ازمنکر ، نوعی نظارت عمومی است.

 

ریشه های فطری و غریزی

پدران ومادران در طول تاریخ، فرزندان خود را به کارهایی واداشته و ا زکارهایی نهی کرده اند . مساله امر ونهی وتشویق وهشدار ، ریشه در درون هر انسانی دارد ومربوط به زمان ومکان و یا نژاد ومنطقه خاصی نمی شود و هر مساله ای این گونه فراگیر باشد ،نشان از فطری بودن    آن دارد.

هشدار واخطار و فریاد در برابر خطرها وانحراف ها ، مخصوص انسان نیست . درقرآن  می خوانیم : وقی مورچه ای دید حضرت سلیمان با لشگرش در حرکتند ، فریاد زد و به سایر مورچگان گفت: به لانه های خود بروید تا پایمال نشوید .

و هنگامی که هدد در پرواز خود از فضای کشور سبا متوجه انحراف مردم شد و دریافت که مردم خورشید پرستند ، نزد حضرت سلیمان آمد و از انحراف شکایت کرد.

بنابراین فریاد در برابر انحراف و دلسوزی برای دیگران ، نه تنها مساله ای فطری برای  انسان هاست ،بلکه ریشه ای غریزی در حیوانات نیز دارد.

جایگاه امر به معروف در قرآن

این موضوع از همان روزهای اول بعثت پیامبر اسلام (ص) مورد عنایت اسلام بوده است. سوره والعصر که اوائل بعثت در مکه نازل شده است ، در جمله  (تواصو بالحق وتواصو بالصبر) ، اشاره به امر به معروف می کند و ازمومنان می خواهد تا یکدیگر را به کارهای حق وپایداری در راه خدا سفارش کنند.

 

اولین وظیفه انبیا

قرآن می فرماید : ما در میان هر امتی ، پیامبری را مبعوث کردیم که مهم ترین وظیفه او دو چیز بود: یکی امر به یکتا پرستی که بزرگ ترین معروف هاست ( ان اعبدوا الله ) ، ودوم نهی از اطاعت طاغوت ها که بزرگترین منکرهاست ( اجتبنو الطاغوت )

نشانه بهترین امت

قرآن خطاب به مسلمانان می فرماید : ( کنتم خیر امه اخرجت للناس تامرون بالمعروف وتنهون عن المنکر تومنون بالله ) شما بهترین امتی هستید که برمردم ظاهرشده اید ؛ به شرط آنکه امر به معروف ونهی ازمنکر کنید .

امر به معروف کاری است که خداوند انجام میدهد:

( ان الله یامربالعدل والاحسان )

چنانکه امر به منکر کار شیطان است.

(الشیطان بعدکم الفقر ویامرکم بالفحشاء)

امر به معروف یک وظیفه عمومی است. قرآن می فرماید: تمام مردان و زنان با ایمان نسبت به یکدیگر حق ولایت دارند تا یکدیگر را به معرو ف سفارش کنند واز منکر باز دارند .

البته همواره در قرآن ، امر به معروف ، مقدم بر نهی از منکر به کار رفته است تا بفهماند که کارها را از راه مثبت پیگیری کنید و در جامعه تنها انتقاد کننده نباشید.

گروه ویژه

قرآن می فرماید ( ولتکن منکم امه یدعون الی الخیر ویامرون بالمعروف وینهون عن المنکر ) از میان شما، گروهی  باید دعوت به خیر وامر به معروف ونهی ازمنکر کنند.

حساب این گروه از حساب وظیفه عمومی جداست . این دسته باید با قدرت وامکانات وارد عمل شوند وجلوی منکرات را بگیرند . چنانکه اگر ماشینی در خیابان یک طرفه بر خلاف مسیر حرکت کند، دو وظیفه وجود دارد :یکی وظیفه عموم رانندگان که تخلف او را با بوق وچراغ به او بفهمانند؛  ویک وظیفه هم پلیس دارد که او راجریمه کند.

جایگاه امر به معروف در روایات

پیامبر اکرم (ص) فرمود: آمران به معروف ،جانشینان خدا در زمین هستند.

امیرالمومنین علی (ع) در نهج البلاغه می فرماید : تمام کارهای خیر وحتی جهاد در راه خدا ، نسبت به امر به معروف مثل رطوبت دهان است نسبت به آب دریا .

حضرت علی (ع) می فرماید : امر به معروف ونهی ازمنکر برای عموم مردم یک مصلحت است            ( تا انگیزه آنان را نسبت به کار خیر زیاد کند) ، ونهی ازمنکر برای افراد نابخرد که گرایش به انحراف در آنان زیاد است ، وسیله کنترل قوی است.

امام باقر (ع) درمقام شکایت می فرماید : افرادی هستند که اگر نماز ضرری به مال یا جانشان بزند ، آن را ترک می کنند؛  همان گونه که امر به معروف ونهی ازمنکر را که بزرگترین و           شریف ترین واجبات است ، به همین خاطر رها کردند.

در حدیث می خوانیم : بهترین دوست آن است که هنگام خلاف مانع تو شود و بدترین دوست آن است که به تو تذکر ندهد. امام صادق (ع) می فرماید : بهترین  دوست من کسی است که              عیب های مرا به من هدیه کند.

همچنین فرمود: کسی که بتواند جلوی مفاسد را بگیرد ،ولی نگیرد،گویا دوست دارد که خداوند متعال معصیت شود. چنین کسی اعلام دشمنی با خدا کرده است .

رسول خدا (ص) فرمود: گروهی هستند که نه پیامبرند ونه شهید ؛ ولی مردم به مقام آنان که به خاطر امر به معرو.ف به دست آورده اند غبطه می خورند .

در پایان این بحث به یک  نمونه قرآنی ازنهی ازمنکر اشاره می کنم:

یک نمونه قرآنی از نهی از منکر

حضرت ابراهیم که عموی خود را بت پرست می دید ، برای بازداشتن او از این کار به او گفت : این مجسمه هایی که شما پایبند عبادت آنها شده اید ، چه معنا دارد ؟ ( اذ قال لابیه وقومه ما هذه التماثیل التی انتم لها عاکفون )

از این بیان بسیار کوتاه ، به چند اصل مهم در امر به معروف ونهی ازمنکر پی می بریم:

1-   کسی که امر به معروف می کند ، باید از رشد وکفایت خاصی برخوردار باشد.

2-   درامر ونهی شرط سنی وجود ندارد ( قال لابیه )

3-   امر ونهی را از نزدیکان شروع کنیم ( قال لابیه )

4-   در نهی از منکر ، ابتدا از منکرات بزرگ شروع کنیم . ( ما هذه التماثیل ) 

5-   در امر ونهی ،مردم را به کرامت وشخصیت خودشان متوجه سازیم.  ( انتم لها عاکفون )

6-   درنهی از منکر ،گاهی باید یک نفر در برابر گروهی قرار گیرد.

7-   در امر ونهی با شیوه سوال ،وجدانها را بیدار کنیم ( ما هذه التماثیل )

8-   در امر ونهی ، قاطعیت وصراحت داشته باشیم ( انتم وآبائکم )

آثار و برکات

الف : برکات معنوی

1-   اصلاح خود انسان

حضرت علی (ع) به فرزندش فرمود : امر به معروف کن تا اهل معروف باشی .

همان گونه که هر کس لباس می شوید ، دست خودش نیز پاک می شود.

2- شرکت در پاداش نیکی ها

در روایات متعدد می خوانیم : هر کس مردم را به کار خیر راهنمائی وسفارش کند، در پاداش آنان شریک است ، بدون آنکه از اجر عامل کاسته شود .چنانکه هر کس دیگری را به کار خلاف و انحراف دعوت کند ، در کیفر او شریک است.

 

3- نجات از قعر خدا

امیر المومنین (ع) فرمود : هر کس منکر وخلافی را دید وقلباً از آن نارحت شد ، همانا از قهر خدا نجات پیدا کرده و تن به سلامت برده است وهر کس با زبان از کار خلاف نهی کند ، به پاداش       رسیده است.

ب : برکات اقتصادی

قرآن می فرماید : اگر مردم ایمان آورند وتقوا پشه کنند (که یکی از مصادیق تقوی امر به معروف و نهی از منکر است) به طور قطع ، برکاتی ازآسمان و زمین بر آنان خواهیم گشود.

امام باقر (ع) می فرماید : با امر به معروف ونهی ازمنکر ، کسب ها حلال و زمین ها آباد می شود.

اگر در برابر کم فروشی ها ، گرانفروشیها ، ربا خواری ها وحیله و تزویرها همه افراد حساس باشند ، بازار اصلاح می شود .

حضرت علی (ع) همواره با تاریانه وارد بازار می شد ویه کسانی که جنس خود را در سایه  می فروختند تا عیب آن مخفی بماند و یا جنس بهتر را روی دیگراجناس ونوع نامرغوب را در زیر می نهادند ، هشدار می داد .

رسول اکرم (ص) به ابن مسعود فرمود: با گناهکاران معامله نکنید‍ اگر مسلمانان به همین جمله عمل کنند ، یعنی تجار خلافکار را بایکوت وهمه بر ضد آنان اعتصاب کنند ، او مجبور است خود و تجارتش را اصلاح کند.

 

ج : برکات اجتماعی

قرآن ، جامعه ای را رستگار می داند که امر به معروف ونهی ازمنکر در آن زنده باشد.

صالحانی را که ما در هرنماز با جمله (السلام علینا وعلی عباد الله الصالحین) بر آنان درود می فرستیم،  کسانی هستند که امر به معروف ونهی ازمنکر می کنند.

اگر امر به معروف ونهی ازمنکر ترک شود، بتدریج اشرار حاکم خواند شد وکار به جایی خواهد رسید که خوبان هر چه فریاد زنند، پاسخی نشنوند.

امام صادق (ع) به یکی از یاران خود فرمود : اگر شما دور بنی عباس را نمی گرفتید ، آنها ما را خانه نشین  نمی کردند ، سکوت شما ما را خانه نشین کرد.

اگر امروز همه کشورهای اسلامی بر سر اسرائیل غاصب فریاد زنند، او مناطق تحت اشغال خود را به اعراب پس می دهد

مراحل امر و نهی

مرحله اول : انسان قلباً از اینکه معصیت خدا شود ناراحت باشد وکار خلاف را در روح  خود منکر بداند و از آن متنفر باشد . در این مرحله ، احدی معاف نیست .

مرحله دوم :  با زبان به خلافکار هشدار دهد و به خوبی ها سفارش کند. قرآن می فرماید : کیست بهتر از آن که به سوی خدا دعوت کند و کردار خودش نیکو باشد.

مرحله سوم :  اگر بیان اثر نکند ، با قدرت جلو خلاف گرفته شود.

اصل تاثیر

امر به معروف ونهی از منکر ، برای تاثیر است؛ یعنی ببینیم  که خلافکار از چه طریقی از کردار خود دست بر می دارد ، از همان راه وارد شویم.

آنچه اسلام از ما خواسته ، منع ازمنکرات وسفارش به معرف ها ست ؛ ولی شیوه انجام آن تعبدی نیست ؛ یعنی اینکه به چه نحو باشد ؟ د رچه زمان باشد ؟ با چه وسیله باشد ؟ از طرف چه کس باشد ؟ به چه شکلی باشد ؟ تعبدی نیست.

اسلام ، اینها را به عقل واگذار کرده تا بهترین وسریعترین راه را برای تاثیر پدا کند.

بزرگان ، شرط وجوب امر به معروف را احتمال تاثیر دانسته اند . یعنی اگر بدانید که اثر نمی کند ،        بر شما واجب نیست.

ما ضمن پذیرش این اصل کلی ، به چند نکته اشاره می کنیم :

1-   ممکن است سخن ما فعلاً اثر نکند ؛ ولی بعداً اثر کند و به مرود زمان موجب بیداری وهوشیاری شود.

امام حسین (ع) فرمود : من برای احیای امر به معروف ونهی از منکر به کربلا می روم. گرچه آن زمان ، امام شهید شد ویزید ولشکرش تحت تاثیر قرار نگرفتند ؛ ولی به مرور ، ناحق بودن  بنی امیه ومظلومیت اهل بیت پیامبر اکرم (ص) برای مردم روشن شد.

2-   فضا سازی یک ارزش است ؛ برا ی مثال ، هر کسی که به تنهایی مشغول نماز می شود ، مستحب است اذان بگوید ودر اذان سر (حی علی الصلوه) دهد .گفتن این جمله یک ارزش است ؛ هرچند شنونده ای وجود نداشته باشد تا برای بر پایی نماز بشتابد.

3-   با نهی از منکر لذت گناه را از کام گناهکار می گیریم و نمی گذاریم که او با خیال راحت             گناه کند.

4-   عذر برای ما و اتمام حجت بر گناهکار ؛

قرآن می فرماید : گفتن حق ، مایه اتمام حجت بر گنهکار است تا نگوید : کسی به من تذکر نداد و عذری است برای مومن تا به او گفته نشود : چرا فریادی نزدی. ( عذرا و نذرا)

آری ، احتمال اثر شرط وجوب است ؛ یعنی اگر احتمال اثر نمی دهی واجب نیست ؛ نه انکه ممنوع باشد.

احیای سرمایه های درونی برای پذیرش

1-      ایمان به خدا

یهترین وسیله برای پذیرش امر به معروف ونهی ازمنکر ، تحکیم عقیده به مبدا ومعاداست.

برا ی مثال ، به کسی که وارد منزلی می شود ، زمانی می توان گفت: این کار را بکن واین کار را نکن ‍ که عقیده داشته باشد: منزل صاحبی دارد ، حسابی در کار است وکارهای او در منزل زیر نظر است.

البته بعضی افراد ایمان دارند ، ولی فراموشکارند ؛ لذا هم ایمان لازم است وهم توجه.

قرآن درباره بعضی می فرماید : خدا را فراموش می کنند ویا قیامت را به فراموشی می سپارند .

کسی که خدا  را ناظر وفرشتگان  او را مامور ثبت وضبط کار خود بداند وتوجه داشته باشد که در روز قیامت خداوند پرونده اعمال انسان را جلو روی او خواهد گذاشت و او باید پاسخگوی همه کار ها ، بلکه افکار ونیات خود باشد، چنین فردی دست به  گناه نمی زند.

2-    تشکر از خداوند

حضرت علی (ع) می فرماید : حتی اگر خداوند برای گناه ، کیفر دوزخ قرار نمی داد ، لازم بود که انسان به خاطر تشکر از آن همه الطاف او ، ازگناه و مخالفتش دور کند.

3-  توجه به نظارت اولیای خدا

در اصول کافی ، روایات متعددی نقل شده است مبنی بر اینکه : در هر هفته ، اعمال انسان به امام زمان (ع) و پیامبر اکرم (ص) عرضه می شود وآن بزرگواران را خشنود یا نارحت می کند.

4-       توجه به آثار شوم گناه

قرآن می فرماید ( ما اصابکم من مصیبه فبما کسبت ایدیکم) هر مصیبت که به شما می رسد ، بخاطر عملکرد خودتان است.

آشنایی با تاریخ زندگی اقوام گذشته که اهل منکر بودند ، انسان را به دوری از منکرات می کشاند.

در قرآن کریم دهها آیه در این زمینه آمده است:

( فاهلکنا بذنوبهم ) ما فلان قوم را به خاطر گناهانشان هلاک کردیم .

( فاهلکوا بالطاغیه ) طغیان مردم سبب نابودی آنان است.

( ومنهم من اغرقنا ) قومی را در آب غرق کردیم.

( فاخذ تهم صاعقه العذاب ) گروهی را با صاعقه نابود کردیم.

(بریح صرصرعاتیه ) جمعی را به باد سرد کننده هلاک کردیم .

( جعلنا عالیها سافلها) شهر قومی را زیر و رو کردیم .

آشنایی با این هشدرها ، یکی از عوامل دست برداشتن از منکرات وکفر وطغیان است . تمام آیاتی که سفارش به سیر در زمین و نگاه همراه عبرت کرده وتمام آیاتی که ما را به مطالعه عاقبت کار نیکوکاران یا فاسدان دعوت کرده ، به همین منظور است.

5-  توجه به برکات معروف

آشنایی با منافع و آثار خوبی ها ، انسان را برای انجام معروف آماده می سازد . امام رضا (ع)                   می فرماید : اگر مردم زیبایی های سخنان ما را بدانند ، حتماً پیرو ما می شوند.

امام صادق ( ع) می فرماید : خداوند متعال به موسی وحی کرد : من به خاطر تلاش پدران به فرزندان لطف می کنم . اگر پدران نیکوکار باشند ، به فرزندانشان خیر وبرکت می رسد ؛ اما اگر شرور باشند ، به فرزندانشان شر می رسد.

آری ، کار خیرو شر در همین دنیا نیز بی پاسخ نمی ماند.

این  جهان کوه است وفعل ما ندار             سوی ما آید صداها را ندا

ازمکافات عمل غافل مشو                         گندم از گندم بروید جو ز جو

نمونه برکات

v    احسان به مردم ، سبب احسان خداوند ومردم به ما می شود.

v    صدقه دفع بلا می کند.

v    حج ، انسان را از فقیر شدن بیمه می کند.

v    زکات ،مال را بیمه می کند.

v    عفو مردم ، کلید عفو الهی است.

v    صله رحم ، عمر را طولانی می کند.

v    نماز ، انسان را از فحشا ومنکر باز می دارد .

v    کارهای نیکو ، گناهان را از بین می برد .

v    عقیقه ، وسیله بیمه کردن نوزاد از خطرات است.

v    استعاذه ودعا ، ما را از خطرات نجات می دهد.

v    روزه ، وسیله سلامتی است.

v    قناعت ، کلید عزت است.

v    زهد رمز رحمت است.

v    یاد خدا ، تنها وسیله آرامش است .

آری ، برای گسترش واحیای امربه معروف ها باید مردم را با آثار و برکات دنیوی واجر اخروی آنها آشنا کنیم

جامعه ساکت ومرده است

قرآن می فرماید ( ولکم فی القصاص حیاه ) اگر قاتل را به قصاص رساندید، زنده اید .

در حدیث می خوانیم : کسی که در برابر خوبی ها و بدهی بی تفاوت است ، مرده ای است که در میان زنده ها نفس می کشد.

سکوت در برابر گناه نتیجه ای جز خسارت ندارد . بر اساس سوره عصر ، حتی کسانی که اهل ایمان وعمل صالح اند ولی ساکت باشند دیگران را به حق وصبر سفارش نکنند ،درخسارت اند.

در حدیث آمده است : اگر گناه مخفیانه انجام شود ، خطری برای همه مردم ندارد ؛ ولی اگر گناه آشکارا انجام شود ومردم قدرت برخورد داشته باشند ، ولی ساکت بمانند ، خداوند همه را مورد قهر وعذاب خود قرار می دهد . چنانکه در قرآن می فرماید : از فتنه هایی که آتش آن همه را می سوزاند ، بترسید‍.

براساس روایات : اگر مردم امر به معروف ونهی از منکر را ترک کنند ،اشرار بر آنان مسلط خواهند شد ودعاها وناله ها دیگر اثر نخواهد داشت.

گاهی سکوت در برابر گناه ، نشانه رضایت است که در این صورت بر اساس آیات و روایات ، این گونه افراد شریک گناهکار حساب می شوند .