فرآیند مشاوره ارتباط نزدیکی با راهنمایی دارد. هرچند راهنمایی فرآیندی گسترده‌تر را شامل می‌شود که تمام امور زندگی فردی و اجتماعی فرد را دربر می‌گیرد، مشاوره قلب برنامه راهنمایی به شمار می‌رود و از خدمات اساسی آن است. با این وصف در تاریخ روان شناسی مشاوره دیده می‌شود که این شاحه از روان شناسی ، با راهنمایی به منزله فعالیتی منظم و سازمان یافته ، در سال 1908 میلادی در شهر بستن ایالت ماساچوست امریکا به وسیله شخصی به نام فرانک پارسونز که به پدر راهنمایی حرفه‌ای مشهور است، آغاز می‌شود.
پارسونز راهنمایی را ابتدا در مقیاسی کوچک و با تاکید بر راهنمایی حرفه‌ای آغاز کرد. بنابراین کار او به مثابه یک نوآوری در نظام تعلیم و تربیت با نارسایی‌هایی توام بود و به دلیل تاکید محضش بر راهنمایی حرفه‌ای ، یک بعدی به حساب می‌آمد. به این ترتیب با توجه به ضرورتهایی که بر لزوم تداوم راهنمایی و مشاوره احساس می‌شد، روان شناسی مشاوره شکل کاملتری به خود گرفت، بطوری که نظریات متعدد در این زمینه ارائه شد و روشها و فنون مختلفی معرفی
مشاوره و راهنمایی :
یکی از تخصص های روانشناسی است که به افراد کمک می کند تا دشواریهایی که در زمینه رشد، سازگاری ، پیشرفت ،تصمیم گیری و برقراری ارتباط دارند را رفع نمایند و در واقع مشاوره فرآیندی برای شناخت دقیق تر رفتار است که برای دستیابی به هدفها و عملکردهای موثر و مفید کمک می کند. مشاوره بک معنی تجربه کردن نسل آدمی است و از سویی مبحثی نوین است . انسان در طول قرون و اعصار دریافته است به هنگام داشتن مشکل واخذ تصمیم ،گفتگو داشتن با یک دوست صمیمی ،یک معلم و روحانی همسر ،کشیش یا والدین ……. می تواند فکر را روشنی بخشد ، اخذ تصمیم را آسان کندو دلواپسی و اظطراب را کاهش دهد .
آنچه در عصر کنونی تازگی دارد تکوین ورشد مشاوره به صورت یک شغل تخصصی است .تنها در نیم قرن اخیر است که برای فردی میسر گردیده تا همه عمر و انرژی خود را در نوعی از خدمت مصرف دارد که به یاری و کمک تخصصی به دیگران است و می تواند در سراسر زندگی نه تنها مخل درآمد و امرار معاش برای حیات او باشد بلکه شغلی دلپذیر است که هم به رشد و تکامل دیگری می انجامد و هم به رشد و پیشرفت خود او می افزاید .
مشاور کیست ؟
مشاور ( counselor ) با اشخاص کار می کند که مشکلات آنها ضعیف تر از مشکلات افرادی است که روانشنالینی یا روان پزشک psychiatrist می بیند .
مشاوران اغلب با افراد بهنجار یا نسبتأ نا سازگار کار می کنند . به عقیده تیلر (1969) مشاوره خاص اشخاص بهنجار می باشد که در زمینه های مربوط به رشد و توسعه توانائیهای بالقوه خود مشکل دارند. در موارد ی که مددجو گرفتار پریشانی جدی نشده است و مشکلات او نیز از نوع مسائل و مشکلات افراد بهنجار می باشد .
و در تعریف دیگر آمده است :
مشاوره رابطه حضوری بین یک فرد و متخصص با مراجع یا مراجعان است که طی آن مشاور با استفاده از علم و دانش و مهارت و توانائیهای خود ، به مراجع کمک می کند تا درک و شناخت بهتری از مسایل و موقعیت خود بدست آورد و به مطلوب ترین شکل از توانایی استعداد و امکانات خود بهره گیرد و قادر گردد در مواجهه با پیشامد ها و مشکلات زندگی به گونه ای مناسب و عاقلانه تصمیم گیری کند . حاصل این فعالیت نه تنها کمک به خود مراجع برای رفع مشکلات اوست ، بلکه رشد و تعالی شخص و اجتماعی و ی را نیز به همراه خواهد داشت .
(انواع مشاوره)
مشاوران برای درک و تشخیص مشکلات از انواع روشها و رویکردهای مشاوره و روان درمانی نظام دار مبتنی بر پژوهش استفاده می کنند.
مشاوره ، به روش مستقیم مشاور محوری است
مشاوره به روش غیر مستقیم مراجع محوری است
مشاوره التقاطی از هر دو روش بهره می گیرد.
مشاوره چگونه به شما کمک می‌کند؟
مشاوره شامل سر‌فصل‌های زیر است:
استرس (اضطراب)، رشد شخصیت، ابتکار و نوآوری، هوش، تمرکز ، مدیریت زمان، خلاقیت، ارزش دادن به اراده، یادگیری موثر، برنامه‌ریزی شغلی،تعیین اهداف، بهبود حافظه و IQ . همچنین موضوعات دیگری مثل: نحوه برخورد با اضطراب امتحان، مواجه شدن با واقعیت، ایجاد نظم در خانه، حرکت به سوی موفقیت و قدرت ذهن.
مشاوره و درمان می‌توانند تسکین دهنده دردهای عاطفی و کاهش دهده رنج‌ها باشند. این دو به شما مهارت‌های جدیدی را می‌آموزند که با کمک آنها می‌توانید با مشکلات و مسایل برخورد مناسبی داشته باشید. مشاوره موفق این احساس را برای‌تان به ارمغان می‌آورد که گویی چیزی تغییر کرده است. احساس امید و اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کنید و متوجه می‌شوید که از اعمالی که در گذشته نتایج رضایت‌بخشی برای‌تان نداشتند، نتایج متفاوتی می‌گیرید. ترس‌ها، نگرانی‌ها و عصبانیت‌تان از بین خواهد رفت. مهارت‌هایی را خواهید آموخت که شما را به هنگام مواجه شدن با پیش‌آمدهای ناگوار یاری خواهند کرد. ما پیوسته به استفاده کنندگان از خدمات و مشاوره‌های‌مان گوشزد می‌کنیم که تا مطالب و مباحث آموزش دیده را به‌کار نگیرند، هیچ سودی از مشاوره نصیب‌شان نخواهد شد.
مشاوره چیست؟
مشاوره روشی مناسب برای کسانی است که نمی‌دانند چگونه می‌توان از یک فرد حرفه‌ای آموزش دیده کمک دریافت کرد. مشاوره شامل انواع متعددی است مانند مشاوره شغلی یا مشاوره مالی.
1- معنای لغوی مشاوره ، همکاری کردن و رأی و نظر تخصصی دیگران را برای انجام دادن کاری خواستن است
2- مشاوره اصطلاحی کلی است که برای فرآیندهای مختلف نظیر مصاحبه کردن ، اجری آزمونها ، راهنمایی و ... به منظور کمک به افراد و یاری دادن به آنان ، برای حل مشکلاتشان و برنامه ریزی برای آینده خود به کار می رود .
3- به نظر پاترسون ، مشاوره جریان یاورانه ای است که در آن برقراری رابطه ی صمیمی بین مراجع و مشاور ضرورت دارد . مراجع ، مشکل روانی و عاطفی دارد که از طریق حضور و تعامل در جلسه ای مشاوره، راه حل برای مشکلش می یابد و مشاور در حل مشکلات روانی مهارت دارد در این دیدگاه ، برقراری رابطه ای مشاوره ای درمان بخش است و تنها دادن اطلاعات و پند و اندز به مراجع ، مشاوره محسوب نمی شود .
4- مشاوره یکی از فنون راهنمایی است که آن را قلب برنامه ی راهنمایی می دانند . سازماندهی و بقای یک برنامه ی راهنمایی ، بدون اثرات ارزنده ی خدمات مشاوره ای نمی تواند چندان موثر باشد .
5- مشاوره به مجموعه ی فعالیتهایی اطلاق می شود که در آن فردیرا در غلبه بر مشکلاتش یاری می کنند . ساده ترین تعریف برای مشاوره چنین بیان شده است . مشاوره ، یک پویش یادگیری است که در آن فرد می آموزد که خویشتن را بشناسد و روابط خود را با دیگران درک نماید .
6- به عقیده ای آرباکل ، مشاوره رابطه ای تخصصی بین مرجع و مشاور است که مراجع با کمک مشاور به بررسی و تجزیه و تحلیل مشکلش می پردازد و پس از آگاه شدن از ابعاد وجودی اش و شناختن عوامل مزاحم به تغییر آنها موفق می شود .
7- مشاوره رابطه ای است بین دو فرد که در آن یکی می کوشد تا دیگری را درک و در حل مسائل سازگاری و انطباقی کمک کند. زمینه ی مشاوره ی انطباقی ، بیشتر شامل مشاوره ی تحصیلی ، مشاوره ی حرفه ای و اجتماعی و نظایر آنهاست ، بر اساس این تعریف ، مشاوره رابطه ای متقابل است که در آن مشاور و مراجع هر دو درگیر هستند .
8- دینک مایر به پیروی از روانشناسی فردی آدلر معتقد است مشاوره رابطه ای حسنه بین مراجع و مشاور است که در آن مراجع به بررسی هدفهای زندگی اش می پردازد و شناخت توانها و محدودیتهایش موفق می وشد و با کمک مشاوره ، نحوی برقراری رابطه ی سالم و سازنده با اطرافیان و ارضای منطقی نیازهایش را یاد می گیرد .
- مشاوره عبارت است از رابطه ی رویاروی و مستقیم بین مشاور و مراجع که هدف آن کمک مراجع در سازگاری موثر با خود و محیط خویش است .
10-پپنکی ، که روش طبی را برای مشاوره ارائه می دهد معتقد است ابتدا باید مشکل مراجع با دقت
تمام تشخیص داده و سپس به درمان آن مبادرت شود . به نظر او مشاوره ، فعالیتهای تخصصی
است که به درمان مشکلات عاطفی نسبتاً سطحی ، که علل جسمانی ندارند. می انجامد
اهداف مشاوره :
هدف از مشاوره کمک به مراجع تا عرض و مقصود خود را از زندگی دریابند و آن را تصریح کند و به انتخابهای آگاهانه و عاقلانه ای دست زند که متناسب با طبیعت و تواناییهای اوست . سپس در زمینه هایی که در حد امکان و استطاعت اوست به کار و عمل بپردازد
گردید.
ضرورت روان شناسی مشاوره
شکی نیست که به موازات گسترش اجتماع و پیچیدگی نهادهای آن مشکلاتی بروز می‌کند و چیزهای جدیدی ضرورت می‌یابد که قبلا نیازی بدان احساس نمی‌شده است. در چنین شرایطی با توجه به پیچیده‌تر شدن شرایط اجتماعی ، سست‌تر شدن روابط عاطفی و عوامل متعدد دیگر توجه به اصلاح شرایط عاطفی و روحی افراد کاملا ضروری به نظر می‌رسد. تحول جوامع از حالت ساده به پیچیده ، جنبه‌های مختلفی از زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بطوری که سازگاری با این دگرگونی‌ها از جمله تغییرات در نوع روابط ، تغییرات شغلی ، تحصیلی و ... لزوم روان شناسی مشاوره را مورد تائید قرار می‌دهد.
اهداف روان شناسی مشاوره
در تعاریفی که روان شناسی مشاوره به عمل آمده، تصریح شده که روشهایی تعیین گردد تا به فرد کمک شود که خود را بشناسد. منظور و هدف از اینکه فرد خود را بشناسد، این است که با این شناسایی به صورت انسانی موثرتر و خلاقتر و در نتیجه شادمان‌تر درآید. با استفاده از فنون ارائه شده در روان شناسی مشاوره ، فرد نه تنها وضع فعلی خود را درک می‌کند، بلکه از آنچه که به صورت آن در خواهد آمد، نیز آگاه می‌شود. راجرز روان شناسی که نظریات او در مشاوره کاربرد اساسی دارد، معتقد است که هدف بیشتر مشاغل یاری دهنده که روان شناسی مشاوره را نیز شامل می‌شود، افزایش رشد شخصی و روانی فرد در مسیر رشد اجتماعی است.
بدین ترتیب روان شناسی مشاوره دارای دو هدف می‌باشد: اهداف آنی و اهداف غایی.
اهداف آنی روان شناسی مشاوره
شناسایی و کاربرد روشهایی که راهنمایی‌های لازم را در حل مشکلات مختلف از قبیل مشکلات تحصیلی ، خانوادگی ، شغلی و ... به فرد ارائه می‌کند که آن را علاج واقعه قبل از وقوع می‌دانند و باعث جلوگیری از اتلاف سرمایه مادی و معنوی فرد می‌شود.
اهداف غایی و نهایی روان شناسی مشاوره
این اهداف عبارت است از شناسایی و کاربرد روشهایی که فرد خود قادر باشد یا بتواند که با بینش صحیح به حل مشکلات خویش پرداخته و عاقلانه رفتار نماید.
مکتبهای مهم در روان شناسی مشاوره