ویندوز ویستا سیستم عاملی است که بر روی کامپیوترهای شخصی و همچنین روی کامپیوترهای رومیزی، Loptop و tablet PCهای خانگی و تجاری و مراکز رسانه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. قبل از پرده‌برداریِ این سیستم عامل در ۲۲ ژوئن ۲۰۰۵، ویندوز ویستا با کدنام لانگهورن شناخته شده‌بود. توسعه آن در ۸ نوامبر ۲۰۰۶ به اتمام رسید. این سیستم برای برای تولیدکنندگان نرم‌افزار و سخت‌افزار کامپیوتر و طرف‌های تجاری سه ماه زودتر از آن عرضه گردید. در ۳۰ ژانویه ۲۰۰۷ این سیستم عامل برای خرید و دانلود از وب‌گاه مایکروسافت برای عرضهٔ عمومی منتشر شد. انتشار ویندوز ویستا ۵ سال بعد از انتشار سلف خود، ویندوز اکس‌پی صورت گرفت که فاصلهٔ زمانی نسبتاً طولانی بین عرضهٔ این دو سیستم عامل از شرکت مایکروسافت بود.
ویندوز ویستا مشتمل بر صدها قابلیت جدید و بازپردازش شده می‌باشد که اغلب این قابلیت‌ها شامل بروزرسانی ظاهر گرافیکی کاربر (GUI) و استایل‌های بصری است که با نام Windows Aero شناخته می‌شود. قابلیت جستجوی بهبود یافته ، ابزار های ایجاد رسانه ها جدید مانند Windows DVD Maker ، و بازطراحی کامل قابلیت های شبکه ، صوت ، چاپ و زیر سیستم های تصویری ، از سایر قابلیت های آن می باشند . مضافا هدف ویستا افزایش سطح ارتباط بین دستگاهها در شبکه های خانگی بر اساس تکنولوژی Peer-to-Peer که منجر به تسهیل به اشتراک گذاردن داده های بین کامپیوتر ها و قطعات (Devices) می شود . ویندوز ویستا دربردارنده .net Framework نسخه 3.0 است که هدف آن تسهیل عمل توسعه برای نوشتن برنامه های کاربردی در مقایسه با API های سنتی ویندوز می باشد . هدف اولیه مایکروسافت از ویندوز ویستا ، ارتقا سطح امنیت در سیستم عامل ویندوز بوده است . یکی از انتقاد های کلی که بر ویندوز اکس‌پی و اسلاف آن وارد بود ، آسیب پذیری امنیت در مقابل Malware ها ، ویروس‌ها و جریان‌های بافر بوده است. با اتکا بر این امر ، بیل گیتس مدیر مایکروسافت در اوایل سال ۲۰۰۲ بر ایجاد امنیت در تمام جهات نرم افزار های توسعه داده شده در آن شرکت تأکید کرد. مایکروسافت امنیت ویندوز اکس‌پی و ۲۰۰۳ را تا هنگام اتمام کار بر روی ویستا در اولویت قرار داد.
توسعه
مایکروسافت کار بر روی برنامه‌های خود را برای Windows Vista در سال ۲۰۰۱ و قبل از انتشار ویندوز اکس‌پی آغاز نمود، بدوا انتظار می‌رفت که ویندوز ویستا در اواخر سال ۲۰۰۳ با فاصله زمانی اندکی بین انتشار ویندوز اکس‌پی (با کد نام Whistter) و Blackcomb که اینک بنام W7 شناخته می شود، روانه بازار گردد.
Longhorn بتدریج ویژگی‌ها و فناوری‌های مهم و جدیدی را که در Blackcomb بکارگرفته شده‌بود، جذب و کسب می‌کرد. این امر باعث گردید که زمان انتشار برای چندین و چند بار به تعویق بیافتد. مضافا تعدادی از توسعه دهندگان مایکروسافت بمنظور بهسازی امنیت ویندوز ایکس پی به این پروژه منتقل و به اجرای این امر گمارده شدند . مایکروسافت تاخیرات مکرر و پیاده سازی کند و بعضی ویژگیهای و قابلیت های سیستم را در ۲۷ اوت ۲۰۰۴ انجام تغییرات اعلام نمود .Longhorn اصلی که مبتنی بر سورس کد ویندوز ایکس پی بود ، کنار گذاشته شد و توسعه ویستا مجدداً بر پایه دیتابیس سرور ۲۰۰۳ و فقط با افزودن و جاسازی ویژگیهایی که برای انتشار واقعی سیستم عامل منظور می شوند ، آغاز گردید . تعدادی از قابلیت های اعلام شده قبلی همچون WIN FS حذف و یا بحال تعلیق در آمده و در تلاشی که به منظور حصول اطمینان از دیتابیس ویندوز بعمل آمد روش توسعه نرم افزار جدید موسوم به Security Development Lifecycle ( چرخه حیات توسعه امن ) به سیستم افزوده شد . پس از اینکه Longhorn به ویندوز ویستا تغییر نام داد ، برنامه تست بتا که مسبوق به هیچ سابقه ای نبود و صد ها هزار داوطلب و شرکت را در بر می گرفت ، شروع شد . در سپتامبر ۲۰۰۵ مایکروسافت انتشار مرتب Community Technology Previews به تست کنندگان بتا را آغاز نمود که طی آن اولین دسته از تست ها در کنفرانس توسعه دهندگان حرفه ای سال ۲۰۰۵ توزیع گردیده و متعاقبا آنها را در اختیار بتا تسترها و مشترکین شبکه Microsoft Developer قرار داد .
بافت و ساختار بعدی مشتمل بر بیشترین قابلیت های برنامه ریزی شده برای محصول نهایی و همچنین تغییرات متعددی در ظاهر گرافیکی کاربر بود که عمدتاً بر اساس بازخوردهای دریافتی از تستر های بتا طراحی شده بود . چنین انگاشته شده بود که ویندوز ویستا با ویژگی های کامل در پیش نمایش ماه فوریه ارائه شود که این امر در فوریه ۲۰۰۶ محقق گردید . همچنین فرض بر آن بود که قسمت اعظم باقی کار در فاصله زمانی بین ساخت تا انتشار نهایی محصول با تاکید بر ثبات ، کارکرد ، کاربری ، سازگاری درایور و مستندسازی انجام پذیرد .
نسخه آزمایشی بتا ۲ که در اواخر ماه می انتشار یافت ، اولین محصولی بود که برای عرضه به عموم از طریق برنامه Microsoft Customer Preview ساخته می شد . این نسخه آزمایشی توسط جمعیتی بالغ بر ۵ میلیون نفر دانلود گردید . هر دو نسخه که متعاقبا هم در سپتامبر و اکتبر بدست انتشار سپرده شده بودند ، در دسترس تعداد عظیمی از کاربران قرار گرفتند . در حالیکه مایکروسافت بدوا امیدوار بود که سیستم عامل در کریسمس ۲۰۰۶ در سطح جهانی عرضه و در دسترس قرار گیرد ، در ماه مارچ ۲۰۰۶ اعلام شد که آماده شدن شرکت مایکروسافت و دیگر شرکت های نرم و سخت افزاری که مایکروسافت با آنها در خصوص تهیه و تدارک ابزار درایور ها در ارتباط است ، زمان بیشتری را می طلبد و از این روی تاریخ انتشار به ژانویه ۲۰۰۷ تغییر می یابد .
طی قسمتی از سال ۲۰۰۶ آنالیست ها و بلاگرها بر این باور بودند که بدلیل ضدیت با تراست ها که در کمیسیون اروپایی و کره جنوبی ابراز شده بود و همچنین بعلت عدم مشاهده پیشرفتی محسوس در نسخه های بتا ، انتشار ویندوز ویستا با تاخیر بیشتری همراه خواهد بود . با اینحال در هشتم نوامبر ۲۰۰۶ بیانیه تکمیل ویندوز ویستا ، مطول ترین پروژه توسعه سیستم عامل مایکروسافت اعلام و کار بانجام رسید .
امکانات جدید یا بهبود یافته
امکانات کاربر نهایی
Aero ویندوز : ظاهر جدید گرافیکی کاربر بر پایه امکانات سخت افزاری ، Windows Aero نامیده می شود که مخفف و سرنام Authentic ، Energetic ، Reflective و Open است . ظاهر گرافیک جدید روشن تر و شکیل تر از ویندوز های پیشین بانضمام شفافیتی جدید و نوآورانه ، ارائه thumbnails های هم‌زمان و زنده ، آیکون های زنده و انیمیشن ها و Eye Candy است .
پوسته ویندوز (Windows Shell) : پوسته جدید ویندوز به طرز قابل توجهی متفاوت از ویندوز ایکس پی است و ارائه سلسله جدیدی از چیدمان ها ، آرایش ها و امکانات جستجو در آن به چشم می خورد .پنجره وظیفه Windows Explorer حذف شده است و انتخاب هایی از وظایف مربوط و مرتبط به یکدیگر در Toolbar ( نوار ابزار ) مجتمع شده اند . پنل لینک های محبوب ( Favorite Link ) اضافه شده است همچنین تک کلیک برای دسترسی به دایرکتوری عمومی فعال شده است . نوار آدرس با سیستم Breadcrumb Navigation جایگزین شده است . پنل پیش نمایش به کاربران اجازه می دهد thumbnail ای که دربردارنده محتوی فایل های گوناگون است را مشاهده کنند . پنل جزئیات اطلاعاتی مانند سایز و نوع فایل را نمایش و اجازه ویرایش و مشاهده Tag های توکار ( Embedded Tags ) که فرمت فایل از آنها پشتیبانی به عمل می آورد ، را می دهد . منوی شروع ( Start menu ) به خوبی تغییر کرده است و در اثر نصب بیش از حد برنامه ها گسترش و توسعه پیدا نمی کند و طولانی نمی گردد . البته کلمه Start حذف شده است و با نشان کروی ویندوز جایگزین شده است (که Pearl نیز خوانده می شود) .
جستجوی لحظه ای ( همچنین با نام " جستجوی بر تایپ شما " نیز شناخته می شود ) : یک از ویژگی های ویندوز ویستا ، شیوه و راه جدیدی برای جستجو موسوم به Instant Search است که به طور قابل توجهی سریع تر و محتوی گرا تر نسبت به امکانات جستجو در هر نسخه ای از ویندوز های پیشین است .
میله جانبی ویندوز (Windows Sidebar ) : یک پنل شفاف است که در گوشه صفحه لنگر انداخته است جایی که یک کاربر می تواند Gadget های دسکتاپ خود را در آن قرار دهد ، آنها اپلت های کوچکی هستند که برای اختصاصی کردن هدفمند ، طراحی شده اند ( مانند نمایش دهنده وضعیت آب و هوا و یا امتیازات فوتبال ) . البته Gadget ها می توانند در سایر قسمت های دسکتاپ نیز قرار بگیرند .
ویندوز اینترنت اکسپلورر ۷ ( Windows Internet Explorer 7 ) : ظاهر جدید گرافیکی کاربر ، مرور صفحات به صورت Tab ، RSS ( خبر رسان ها ) ، یک جعبه جستجو ، اصلاح چاپ ، درشتنمایی ( Zoom ) صفحه ، Tab های زنده (thumbnail از تمامی Tab های باز ) ، فیلتر Anti-Phishing ، تعدادی قابلیت جدید محافظت کننده امنیتی ، پشتیبانی از نام های دامنه های بین المللی و چند ملیتی (IDN) و بهبود و اصلاح پشتیبانی از استاندارد های وب از جمله قابلیت های ویندوز اینترنت اکسپلورر ۷ به شمار می آیند . اجرای IE7 ( اینترنت اکسپلورر ۷ ) در ویندوز ویستا از سایر برنامه های کاربردی ویندوز جداسازی شده است ( حالت محافظت شده) . نرم افزار های Exploits و Malicious از نوشتن در هر موقعیتی دوتر از فایل های موقتی اینترنت ( Temporary Internet files ) بدون اجازه صریح کاربر ، منع شده اند .
ویندوز مدیا پلیر ۱۱ ( Windows Media Player 11 ) : یک نونمایی عمده از برنامه مایکروسافت برای بخش و مدیریت موزیک ها و فایل های ویدئویی . امکانات جدیدی در این نسخه مانند Word Wheeling ( یا ، جستجو تایپ شما ) ، یک ظاهر گرافیکی جدید کاربری برای کتابخانه ی مدیا ( Media Library ) ، نمایش عکس و مدیریت آنها ، قابلیت به اشتراک گذاری کتابخانه های موزیک بر روی یک شبکه با کامپیوتر دیگر مجهز به ویستا ، مجتمع سازی با ایکس باکس ۳۶۰ و پشتیبانی از سایر Media Center Extender ها .
مرکز پشتیبان گیری و Restore : یک نرم افزار کاربردی پشتیبان گیری و بازیابی پشتیبان این امکان را برای کاربران فراهم می کند که به صورت دوره های متناوب زمانی یک پشتیبان از سیستم بر روی کامپیوتر خود بگیرند ، که این امکان را به خوبی فراهم می آورد که یک بازیابی از روی پشتیبان قبلی خود انجام دهند . پشتیبان ها به صورت افزایشی فقط تغییرات را در هر بار ذخیره می کنند و به این صورت استفاده از فضای دیسک را به حداقل می رسانند . البته امکان کامل PC Backup ( موجود فقط در نسخه های Ultimate ، Business و Enterprise ) توانایی تولید پشتیبان به صورت Image را بر روی کامپیوتر و یا DVD داراست . PC Backup کامل می تواند به صورت اتوماتیک یک Setup ماشین جدید را بر روی یک قطعه سخت افزاری جدید و یا هارد دیسک در مواردی که یک قطعه سخت افزاری معیوب شده است ، مجدداً ایجاد کند . PC Restore کامل می تواند از داخل ویندوز ویستا و یا از CD نصب ویندوز ویستا و یا حتی از یک PC که ایراد پیدا کرده است و نمی تواند به صورت نرمال و عادی از روی هارد دیسک بالا بیاید ، راه اندازی شود .
پست الکترونیکی ویندوز (Windows Mail) : جایگزینی است برای outlook Express که دربرگیرنده اصلاحاتی در ذخیره کردن پست های جدید با ثبات بیشتری است که با امکانات Instant Search یکپارچه شده است . Windows Mail مانند IE ، Phishing Filter دارد و Junk Mail Filter که کمک های زیادی را به شما می کند مداما توسط Windows Update بروزرسانی می شود .
تقویم ویندوز (Windows Calendar) : یک تقویم جدید و نرم افزار کاربردی وظایف جدید .
گالری عکس ویندوز (Windows Photo Gallery) : نرم افزاری کاربردی است به جهت مدیریت کتابخانه عکس و فیلم . WPG می تواند عمل وارد کردن (Import) را از دوربین های دیجیتال به خوبی انجام دهد . Tag و آیتم های اختصاصی ، تنظیم رنگ ها و نور ها ، ایجاد و نمایش اسلاید (همراه با افکت محو شدن) و رایت اسلاید ها بر روی DVD از سایر توانایی های آن به شمار می آید .
Windows DVD Maker : همراهی برای برنامه Windows Movie Maker که به کاربران توانایی ایجاد DVD بر پایه محتوای خودشان را می دهد . کاربران می توانند یک DVD را با عنوان ، منو ، تصویر ، صدا ، افکت های به هم چسبانیدن و درشتنمایی تصاویر و اسلاید ها طراحی کنند .
ویندوز مدیا سنتر (Windows Media Center) : سابقا یک عنوان اختصاصی برای یک نسخه از ویندوز ایکس پی به شمار می آمد که با نام Windows XP Media Center شناخته می شد که در نسخه های Home Premium و Ultimate گنجانده شده است .
Games and Games Explorer : بازیهای گنجانده شده با ویندوز به گونه ای اصلاح شده اند که امکانات گرافیکی ویستا را نمایش دهند . Chess Titan ، Mahjong Titan و Purble Place از بازیهای جدید ویندوز به شمار می روند . Game Explorer یک پوشه جدید می باشد که حاوی میانبر ها و اطلاعاتی در مورد هر یک از بازیهایی است که بر روی کامپیوتر کاربر نصب شده است .
Windows Mobility Center : کنترل پنلی است که در آن مرتبط ترین اطلاعات محاسبات موبایل در آن متمرکز شده است ( مانند روشنی تصویر ، صدا ، سطح باطری ، شمای باطری انتخاب شده ، شبکه بدون سیم ، موقعیت صفحه و تنظیمات نمایش ) .
Windows Meeting Space : با NetMeeting جایگزین شده است . کاربران می توانند برنامه های کاربردی ( یا محتویات دسکتاپ) را توسط آن با سایر کاربران شبکه محلی خود و یا در اینترنت با استفاده از تکنولوژی Peer-to-Peer به اشتراک بگذارند ( نسخه های بالاتر از Starter و Home Basic توانایی استفاده از آن را دارند )