مطالعات غیردرسی دانش آموزان مانند خواندن مجله کودک و کتابهای داستانی که با توجه به سن، علاقه و استعداد و آموزنده با همکاری معلم و اولیاء دانش آموزان و به انتخاب کودکان برای فرزندان تهیه می شود، می تواند به عنوان یک رسانه آموزشی باشد تا کودک ضمن مطالعه و شناخت بیشتر محیط پیرامونش تجارب ارزنده ای را کسب نماید. طبق تحقیقات پرلز2001 مطالعه موجب تقویت انگیزه های درونی، یادگیری عمیق تر، و کاربرد آموخته های کودکان د ر موقعیت های جدید می شود، به همین خاطر مولانا فرموده اند:
مرد خردمند هنرپیشه را عمود و بایست در این روزگار
تا یکی را تجربه آموختن و دگر تجربه بستن به کار
بنابراین تجارب نگارنده در بررسی های گوناگون حاکی از این امر است که از طریق تلفیق فارسی با مطالعات غیر درسی است که افق های جدیدی در ذهن کودکان تابیده می شود و به قول لئوناردداوینچی بینش و بصیرت کسب می گردد. روش تحقیق این پژوهش شبه آزمایشی است. جامعه آرمانی 20 نفر دانش آموز دختر و پسر کلاس اول ابتدایی است که به صورت غیر تصادفی انتخاب شده اند. 10نفر به عنوان گروه گواه و 10 نفر گروه آزمایش به صورت مختلط ابزار گرد آوری اطلاعات نتایج فعالیت های خوانداری و نوشتاری این دو گروه است و تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصله از گروه آزمایش.
اصلاحات کلیدی:
اهمیت و اهداف فارسی در دوره ابتدایی- رسانه های آموزشی- هدف مطالعات غیردرسی
مقدمه:
بهبودمسائل تعلیم و تربیت همواره ا زدغدغه های تاریخ زندگی بشریت بوده.باید رویکردهای نوین تربیتی بر دیدگاه فعال و توسعه یافته باشند ت توانایی همگامی با فناوری و ارتباطات نوین را داشته باشد. یادگیری عمیق موضوعات درسی کمک به پرورش شهروندانی خواهد کرد که ابعاد مختلف توانائیهای آنان همچون خودشکوفایی، خلاقیت، استدلال و… شکوفا شوند چرا که تجارب قبلی مبنای ادراکات،طرزتفکر و رفتار است. در دنیایی که هر روز پیچیده تر می شود شاگردان مدرسه نیازمندند که بیشتر و بهتر درباره محیط خود بیاموزند چون امکان آموختن چون امکان آموختن از طریق تجربه دست اول در همه موارد وجود ندارد،لذا دانش آموزان با مطالعات غیر درسی است که می توانند به مسائل و مجهولات پر رمز و راز علمی و غیر علمی نگاهی دقیق داشته باشند. البته نباید شروع آموزش با فشار و اجبار توام باشد،چنانکه کودکی آمادگی لازم را از خود نشان ندهد باید این فعالیت را به تعویق انداخت،در غیر این صورت کودک با شکست و ناکامی مواجه می شود و در زمان مناسب هم پیشرفت لازم را نخواهد داشت. خواندن زمانی تحقق می یابد که دانش آموزان بتواند حروف را به طور صحیح با هم ترکیب کند و کلمه عبارت را خوب و روان بخواند و آنرا درک کند.
اگر خواهان تربیت دانش آموزان خلاق،متفکر،مستقل و کنجکاو هستیم و اگر در پی کشف علل کاهش افت تحصیلی و ارتقاء انگیزه پیشرفت تحصیلی آن ها باید برنامه ریزی درسی را به سمت توسعه ذهنی و گسترش ظرفیت اندیشیدن سوق دهیم که یکی از این شیوه ها نهادینه شد فرهنگ مطالعه در زندگی دانش آموزان است.
اهمیت فارسی در دوره ی ابتدایی:
جان دیویی و فریر معتقدند: انسان از طریق خواندن به خود آگاهی و شعور اجتماعی می رسد1 انجمن بین الملی ارزشیابی تحصیلی IEA در مورد اهمیت خواندن می گوید:(خواندن یکی از توانائیهایی است که دانش آموزان درطول یادگیری خود در سالهای اولیه دبستان کسب می کنند و موجب رشد عقلانی،عاطفی و اجتماعی کودک شده و توان یادگیری او را در موضوعات دیگر تقویت می کند2.بنابراین خواندن اساسی ترین وسیله ی آموزش است و فرد با کسب مهارت خواندن معلومات لازم زندگی را کسب می کند و قوه ی تمیز، استدلال، تعمیم، تجرید،حکم و قضاوتش تقویت می گردید. شخصیتش پرورش یافته و با کسب اطلاعات سودمند با دیگران رابطه ی حسنه برقرار کرده و لذت روحی و نشاط خاطر را برای خویش و دیگران فراهم می سازد.
اهداف فارسی در دوره ی ابتدایی:
شناخت حروف و کلمات و درک معانی آنها به منظور قادر شدن برای خواندن و فهمیدن مطالب نوشتاری که برای او تدوین شده.
پرورش قوه ی قضاوت صحیح در کودکان جهت استخراج مطالب از منابع مفید و تشخیص مطالب درست از نادرست.
ایجاد توانائیها مطلوب در خواندن مانند بلندی یا کوتاهی صدا، کندی یا تندی خواندن، نشان دادن حالات عاطفی نویسنده، رعایت نشانه های دستوری، تلفظ صحیح و لذت بردن از خواندن در جمع بدون اضطراب.
ایجاد علاقه به خواندن انواع کتابها و مطالب نوشتاری برای پر کردن اوقات فراغت رفع خستگی، لذت بردن و بدست آوردن مطالب مورد نیاز .
گسترش خزانه لغات.
پرورش قوای ذهنی مثل تفکر،تخیل و …
آشنایی با ویژگی های اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی جامعه خویش و ایجاد سازگاری با آن رسانه های آموزشی: کلیه امکاناتی هستند که تحت شرایط آن دانش آموزان قادرند اطلاعات، رفتار و مهارتهای جدیدی را با درک کامل بدست آورند.
هدف مطالعات غیر درسی: ایجاد انگیزه برای یادگیری و تاکید به کاربرد بالقوه این دانش در موقعیت های مختلف یادگیری.
بیان مساله:
مساله مورد تحقیق در پژوهش حاضر این است که مطالعات غیر درسی چگونه می تواند موجب بهبود یادگیری درس فارسی شود؟
در بررسی این موضوع می توان اظهار داشت: عوامل بسیاری می توانند روند یادگیری درس فارسی را تسهیل و تعمیق نمایند، یکی از این عوامل بهره گیری از مطالعات غیر درسی توسط دانش آموزان کلاس اول ابتدایی است.در این کلاس برای آموزش خواندن از روش جاست کارپینتر استفاده شده چون خواندن با درک مطالب توام است. لازم به ذکر است در همه کشورها ارتباط مبتنی بین پیشرفت سواد خواندن و درگیر بودن کودکان در فعالیت های سواد خواندن قبل از ورود به مدرسه( مانندکتاب خواندن، قصه گویی،شعر خوانی، بازی با حروف الفبا و کلمات) وجود دارد. در همه کشورها دانش آموزان متعلق به خانه هایی با کتابهای کودکان زیاد(بیش از 100 جلد) نسبت به دانش آموزان متعلق به خانه هایی با کتابهای کودکان کم (کمتر از 10 جلد) عملکرد بالاتری داشته اند. به طور متوسسط در همه کشورها دانش آموزانی از سطح پیشرفت خواندن برخوردارند که والدین آنها مدت زمانی را بیشتر از 6 ساعت در هفته مطالعه می کرده اند و نگرشی مثبت به خواندن و مطالعه داشته اند.
اهداف تحقیق:
بهبود یادگیری درس فارسی
ایجاد علاقه به مطالعه کتب غیر درسی
تعمیق یادگیری
استفاده از آموخته های درس فارسی در موقعیت های مشابه
فرضیه ها:
مطالعات غیر درسی موجب بهبود یادگیری درس فارسی می شود.
تلفیق درس فارسی با مطالعات غیر درسی موجب کاربرد آموخته ها در موقعیت های مشابه است.
تاریخچه تحقیق:
ارزش مطالعه بر کسی پوشیده نیست. حتی پیشینیان ما نیز به این امر آگاهی داشته و تمدنهای کهن و باستان را بر پایه کتاب و کتابخوانی بنا نهادند. به تعبیری دیگر از گذشته کهن تا عصر اتم و تکنولوژی. کتاب به معنای اعم آن یعنی علم و دانش که همواره به دنیای بشر احاطه داشته.البته مطالعه تنها افزایش علم ودانش را به دنبال نداردبلکه گستره ی وسیعی را و قابلیت های دیگری را در انسان به وجود می آورد. سلامت جسمانی و روانی، خلاقیت و نوآوری، روابط اجتماعی،آینده شغلی و… نتیجه ی مطالعه است. در عصر کهن کتاب نایاب بود و فقط به قشر خاصی از افراد جامعه تعلق داشت، اما در عصر کنونی کتاب پدیده ای کاملا عمومی و همگانی است. صاحبنظران معتقدند کتاب رسانه ای است که مطالبش مقید به زمان و مکان نیست اما متاسفانه در بین گروه سنی کودک و نوجوان از جایگاه واقعی برخوردار نیست، در حالی که کودکان تا پیش از ورود به دبستان معمولا دوستدار کتاب و مطالعه هستند. آنچه تحقیقات نشان می دهد این است که مطالعه در دوران مدرسه به عنوان یک نیاز شناخته نشده و احتمالا بخش بزرگی از این حس بی علاقه ای از واقعیت های درون مدرسه برمی خیزد.بررسی و تحلیل سیستم آموزشی کشور بیانگر این است که مطالعه از جایگاه مناسبی در یین کودکان و نوجوانان برخوردار نیست، چون معلمان کمتر تکالیف درسی را به کتب غیر درسی و آموزنده گره می زنند و کتب موجود در کتابخانه های مدارس غیر مرجع بوده و متناسب با نیازهای کودکان و نوجوانان تهیه نمی شود، همچنین عدم انگیزه والدین به مطالعه و ندانستن اهمیت مطالعه در زندگی و سرنوشت خود و تحلیل عملکرد و سایل ارتباط جمعی و… نیز از علل بی توجه ای به مطالعه است.
تحلیلی کلی بر مطالعه و توجه به ویژگیهای کودکان هفت ساله:
دنیای کودکی از حیث خاص بودن شگفت آور است به همین علت از دنیای بزرگسالان جدا می شود. در واقع کودکان افکار،نگرش ها، و رفتارهای منحصر به فرد خود را دارند. کنجکاوی از خصیصه های اصلی آنهاست. به همین دلیل به راحتی تحت تاثیر محرکات محیطی واقع می شوند. این فرزندان عینی گرا هستند،یعنی باید ببینند و لمس کنند تا باور نمایند. البته باید به این مقلوله جنسیت و شخصیت و تفاوتهای فردی هر کودک رانیز افزود و با عنایت به تمامی این ویژگیها مدیریت رفتار و اندیشه کودکان معنادار می شود. بنابراین انتخاب کتاب برای کودکان باید با توجه به سن آنها باشد. کودکان 7 ساله به قصه هایی با تم های واقعی تا افسانه ای علاقمندند اما داستانهای ماجراجویانه و خنده دار نیز در آنان شوق و رغبت مطالعه ایجاد میکند. البته کتابها باید پاسخگوی کنجکاوی کودکان نیز باشد. در حالی که تحقیق خانم باب الحوائجی بیانگر این است که کتب درسی و غیر درسی کمتر به تحریک ذهنی کودکان توجه دارد و باب تخیل و تجربه را به روی آن ها می بندد1. بنابراین با مراجعه به کتب مختلف و مطالعه آنها پی بردم که برای بهبود یادگیری درس فارسی باید به این نکات توجه کنیم:
سلامت جسمانی کودکان: دیدن،شنیدن،عدم تاخیر در گفتار یا نقیصه هایی،دراین دستگاه و سلامتی عمومی بدن می تواند در مهارت خواندن موثر باشد. زیرا شرط اول یادگیری زبان دیدن و شنیدن است.و کودکی که نقیصه هایی در چشم و گوش داشته باشد رشد گویایی مناسبی نخواهد داشت. بدیهی است چنین کودکی با داشتن ضعف در ارکان اولیه ی زبان در خواندن نیز دچار مشکل می شود.