گزارش کارآموزی طراحی و بهبود سیستم کنترل کیفیت در شرکت پلاستیران

چکیده

امروزه کیفیت به عنوان عامل اصلی در تصمیم‌گیری مشتریان در مرحله ارزیابی محصول و یا خدمات به کار می‌رود. بدون شک همه بر این باوریم که محصول کیفیت و حضور در صحنه رقابت داخلی و جهانی با شعار دادن تحقق نمی‌یابد بلکه دستیابی به این امر مهم فقط با شناخت و استفاده از روشهای علمی مربوطه امکان‌پذیر است. از مجموعه روشهای علمی مورد استفاده در علم کیفیت، روشهای آماری اهمیت خاص را دارا بوده و برای به کار بردن روشهای آماری استفاده از رایانه امری بدیهی است. آمار و در پی آن کنترل کیفیت، علومی هستند که براساس داده‌های جمع‌آوری شده تخمین می زنند و به تصمیم‌گیری کمک می‌کنند بنابراین کار با حجم داده‌های فراوان در راستای تجزیه و تحلیل و نیل به هدف امری اجتناب‌ناپذیر است.

SPC نیز یکی از تکنیک‌هایی می‌باشد که با استفاده از روشهای آماری و در صورت اجرای صحیح، بهبود چشمگیر کیفیت و کاهش قابل توجهی را در هزینه تمام شده کالا به ارمغان می‌آورد. در پروژه حاضر سعی شده است با استفاده از نمودارهای تجزیه و تحلیل به سئوالات زیر پاسخ داده شود:

مواد اولیه با چه مجوزی وارد می‌شوند؟

اقلام نیم ساخته با چه مجوزی وارد مرحله بعدی می‌شوند؟

قطعات تمام شده با چه مجوزی جهت خریدار ارسال می‌شوند؟

فصل اول

شناختی مختصر در مورد کنترل کیفیت آماری

مقدمه

اصولاً یکی از مشکلات عمده‌ای که در کشورهای در حال توسعه با آن مواجه می‌گردند. عدم وجود بازار رقابتی سالم و مناسب است. در اینگونه کشورها فرآورده‌های تولید شده به علت عدم اشباع بازار با مانع و مشکل خاص مواجه نگردیده و غالباً با هر کیفیتی که تولید می‌شوند به فروش می‌رسند همانطور که استاد صاحبنظران در زمینه کیفیت دکتر جوران، عنوان می‌کند در زمان کمبود اولین چیزی که قربانی می‌شود کیفیت است و این اصل در کشورهایی که فاقد بازار رقابتی سالم هستند براحتی ملموس می‌باشد. خوشبختانه در سالهای اخیر به دلایل مختلف نظیر بروز مشکلات اقتصادی و درک این واقعیت از طرف سازمانها که بهبود کیفیت می‌تواند کاهش هزینه‌ها و نه افزایش آن را به همراه داشته باشد سبب گردیده که به مقوله کیفیت اهمیت داده شود توجه و اهمیت به مقوله کیفیت در قالب ارائه سیستم‌های مدیریت کیفیت براساس استانداردهای بین المللی ISO 9000 در حال ظهور می‌باشد. گرچه هدف اصلی اغلب سازمانهایی که اینگونه گواهینامه‌ها را اخذ می‌کنند کسب درآمد ارزی است ولی امیدوار هستیم که در آینده‌ای نه چندان دور اینگونه فعالیتها باعث ارتقای سطح کیفیت فرآورده‌های داخلی، ایجاد محیط رقابتی سالم، کاهش قیمتها و احترام به خواست‌های مشتریان داخل کشور گردد.

تعریف بهبود کیفیت

یک نکته اصلی را همیشه در مورد یک محصول در نظر داشته و آن این است که محصول باید خواسته های افرادی را که ازآن استفاده می‌کنند برآورده نماید. با توجه به این نکته که ما کیفیت را شایستگی جهت استفاده تعریف کنیم، کلمه مصرف‌کننده در مورد استفاده‌کنندگان مختلفی به کار برده می‌شود بطور کلی کیفیت دو جنبه دارد که عبارتند از: کیفیت طراحی و کیفیت انطباق. کلمه محصولات یا خدمات درجه بندی یا سطوح مختلفی از کیفیت تولید می‌شوند. این اختلاف در درجه بندی یا سطوح کیفیت عمداً به وجود آمده‌اند و در نتیجه اصطلاح فنی مناسبی که می‌توان در این مورد بکار برد کیفیت طراحی می‌باشد به عنوان مثال، هدف اصلی کلیه ‌ تولیدکنندگان اتومبیل، حمل و نقل ایمن مصرف‌کنندگان است. هرچند که اتومبیل‌ها از نظر اندازه و وسایل، وضع ظاهری و عملکرد متفاوت هستند. این تفاوتها ناشی از اختلافهای طراحی می‌باشد که بطور آگاهانه در اتومبیل‌های گوناگون اعمال می‌گردند. طراحی انطباق یعنی اینکه محصول تا چه حد با تلورانس ها و مشخصات طراحی انطباق دارد طراحی انطباق تابعی از چندین عامل است که از میان آنها می‌توان به انتخاب فرآیند ساخت، آموزش و نظارت نیروی کار، نوع سیستم تضمیمن کیفیت اشاره نمود.

به منظور دستیابی به کیفیت طراحی باید تصمیمات آگاهانه‌ای در مراحل مختلف طراحی یا فرایند اتخاذ گردد تا اطمینان حاصل شود که محصول بطور رضایت‌بخشی قادر است خواسته‌های مورد انتظار را برطرف نماید.

واژه‌های مهندسی کیفیت

هر محصول از عناصری تشکیل گردیده است که آنها همگی شایستگی جهت استفاده از آن را تعیین می‌نمایند. این پارامترها را معمولاً مشخصه‌های کیفی می‌نامند مشخصه‌های کیفی ممکن است که چند نوع باشند:

فیزیکی: طول وزن ولتاژ غلظت

حسی: مزه، شکل ظاهری رنگ

وضعیت زمانی: قابلیت اطمینان، قابلیت نگهداری، قابلیت تغییرپذیری

برای اغلب تولیدکنندگان این امر مشکل و پرهزینه است که بتوانند محصولاتی با مشخصه‌های کیفی عرضه نمایند که عاری از هرگونه عیب باشند دلیل اصلی این مشکل وجود تغییرپذیری در اینگونه مشخصه‌هاست. منابع ایجاد تغییر شامل تفاوت در مواد، در عملکرد، در درجه حرارت تبحر و مهارت کارگر یا اپراتور و به کارگیری دستگاه‌های ساخت و روش انجام کار توسط اپراتورها می‌باشد. بنابراین، می‌توان بهبود کیفیت کاهش در تغییرپذیری فرآیند و محصول تعریف نمود.

رابطه بین بهبود کیفیت و بهره‌وری

با گذشت زمان کیفیت به عنوان عامل اصلی در تصمیم‌گیری مشتریان در مرحله ارزیابی محصول و یا خدمات استفاده می‌گردد. مصرف کنندگان معمولاً احساس می‌کنند که محصولات یک شرکت از لحاظ کیفیت نسبت به شرکتهای دیگر برتری دارد و براساس چنین معیاری تصمیم‌گیری می‌کنند. برنامه‌های بهبود کیفیت مناسب و مؤثر باعث افزایش نفوذ در بازار، ارتقاء و بهره‌وری کاهش هزینه‌های کلی ساخت و خدمات می‌گردد.

امروزه بهبود کیفیت به عنوان استراتژی تجاری مطرح می‌گرد، دلایل گوناگون برای چنین نگرشی وجود دارد که می‌توان از میان آنها به موارد زیر اشاره کرد:

ارتقاء سطح آگاهی و شناخت مصرف‌کنندگان نسبت به کیفیت و عملکرد کیفیت

مسئولیت در قبال محصول

افزایش هزینه نیروی کار انرژی و مواد اولیه

تنگ تر شدن عرصه رقابت

بهبودهای قابل توجه در زمینه بهره‌وری یا به کارگیری برنامه‌های مهندسی کیفیت، بطور کلی با کاهش هزینه همرا است و یا به عبارت دیگر بهبود کیفیت یعنی حذف ضایعات.

هزینه‌های کیفیت

هزینه‌های مرتبط با تولید، شناسایی، تعمیر و یا اجتناب از تولید محصولات فاقد انطباق را هزینه‌های کیفیت می‌نامند. اغلب سازمانهای تولیدی و خدماتی معمولاً هزینه‌های کیفیت را به چهار گروه تقسیم‌بندی می‌کنند:

هزینه‌های پیشگیری، هزینه‌های ارزیابی، هزینه‌های خرابی داخلی و هزینه‌های خرابی خارچی. هزینه‌های پیشگیری آن دسته از هزینه‌هایی هستند که در ارتباط با طراحی و تولید محصول جهت پیشگیری از تولید محصولات فاقد انطباق صرف گردیده‌اند مانند طراحی محصول / فرآیند.

هزینه ارزیابی:‌ آن دسته از هزینه‌هایی هستند که به دلیل اندازه‌گیری، ارزیابی یا ممیزی محصولات قطعات و مواد خریداری شده جهت کسب اطمینان از اینکه آنها با استانداردهای از قبل تعیین شده انطباق دارند و به وجود می‌آیند مانند بارزی و آزمایش مواد ورودی.

هزینه‌های خرابی داخلی: هزینه‌های داخلی زمانی به وجود می‌آیند که محصولات قطعات مواد و خدمات ارائه شده نتوانند خواسته‌های کیفی مورد نظر را برآورده سازند این گونه عدم توانایی ها قبل از رسیدن به دست مشتری در درون سازمان شناسایی می‌گردنند مانند: دوباره‌کاری.

هزینه‌های خرابی خارجی

هزینه‌های خرابی خارجی موقعی به وجود می آیند که محصول تولید شده زمانی که به دست مشتری می‌رسد عملکرد رضایت بخشی از خود نشان ندهد. مانند هزینه‌های ویژه، برای پیشگیری توسط شرکتهایی که از برنامه‌های هزینه کیفیت مؤثری برخوردار نیستند به ندرت بیش از 1 یا 2 درصد درآمد آنها می‌باشد. این میزان باید به مقدار 5 تا 6 درصد تغییر کند  واگر به این صورت باشد هزینه کیفیت به میزان 40 تا 50 درصد کاهش می‌یابد.

و در نهایت در بالاترین سطح تکامل، شرکتها از روشهای طراحی آزمایشها و کنترل فرآیند آماری به میزان نسبتاً زیادی و از روشهای نمونه‌گیری جهت پذیرش به میزان نسبتاً کمی استفاده می‌کنند.

مدیریت کیفیت جامع

کیفیت یک ماهیت چندگانه است. ابعاد کیفیت عبارتند از:

عملکرد[1] (آیا محصول می‌تواند وظیفه مورد نظر را انجام دهد؟)

قابلیت اطمینان [2] (هرچند وقت یکبار محصول خراب می‌شود)

قابلیت دوام[3] (چه مدت محصول دوام می‌آورد؟)

قابلیت تعمیرپذیری[4] (به چه سادگی می‌توان محصول را تعمیر کرد؟)

زیبایی[5] (محصول چگونه به نظر می‌رسد؟)

ویژگیها[6] (محصول چه کارهایی را انجام می‌دهد)

انطباق با استانداردها[7] (آیا محصول دقیقاً همانگوه که مورد نظر بوده است تولید گردیده؟)

کیفیت درک شده (محصول از چه شهرتی برخوردار است)

کنترل کیفیت آماری[8]

در بحث کیفیت، صاحبنظران معتقدند کنه نمی‌توان کیفیت را به وسیله انجام فعالیتهای بارزی و آزمون در محصول گنجاند. محصول از ابتداد باید درست تولید شود. این بدان معناست که فرآیند تولید باید از ثبات مناسبی برخوردار باشند و کلیه افرادی که به گونه‌ای با فرایند سر و کار دارند باید بطور مستمر سعی بر بهبود عملکرد فرایند و کاهش تغییرپذیری در پارامترهای کلیدی داشته باشند.

کنترل فرآیند آماری حین تولید ابزار اصلی مورد نیاز جهت دست یافتن به چنین هدفی می‌باشد.

نمودارهای کنترل از ساده‌ترین روشهای کنترل کیفیت فرآیند آماری حین تولید هستند که سه اصل عمده زیر را دنبال می‌کنند:

کاهش تغییرپذیری فرآیند (کاهش انحراف معیار فرآیند)

نظارت و کنترل یک فرآیند (حضور در فرآیند)

تخمین پارامترهای محصول یا فرآیند.

لازم به ذکر است که SPC را می‌توان برای هر گونه فرآیندی استفاده نمود ابزار هفتگانه SPC عبارتند از : [9]

هیستوگرام

برگه کنترل

نمودار پاراتو

نمودار علت و معلول

نمودار متمرکز و معلول

نمودار پراکندگی

نمودار کنترل

گرچه این بازار که غالباً ابزار هفت‌گانه عالی نامیده می‌شوند بخش مهمی از SPC را تشکیل می‌دهند ولی آنها فقط جنبه‌های فنی آن هستند. SPC یک نگر و طرز تفکر است. یک میل و آرزو برای کلیه افراد سازمان جهت برقراری یک سیستم بهبود مستمر در زمینه کیفیت و بهره‌وری. زمانی که این نگرش و طرز تفکر ایجاد گردد، استفاده از ابزار هفت گانه عالی بخشی از کارهای روزانه می‌شود و سازمان در مسیر دست‌یابی به اهداف بهبود کیفیت قرار می‌گیرد.

کاربرد نمودارهای کنترل در صنایع از تاریخچه طولانی برخوردار است. حداقل پنج علت برای شهرت نمودارهای کنترل وجود دارد:

نمودارهای کنترل یک روش اثبات شده برای بهبود بهره‌وری محسوب می‌شود.

نمودارهای کنترل ابزاری مؤثر در جلوگیری از تولید اقلام محبوب محسوب می‌شود.

نمودارهای کنترل از تنظیم‌های غیرضروری فرایند جلوگیری می‌کنند.

نمودارهای کنترل اطلاعات تخصصی ارائه می‌کنند.

نمودارهای کنترل اطلاعاتی در مورد کارآئی فرایند فراهم می‌سازند.

رشته مهندسی صنایع تحلیل سیستم‌ ها