تحقیق مقاله روشهای سنجش نسبت درصد چربی شیر

روشهای سنجش نسبت درصد چربی شیر:روشهای سنجش نسبت درصد چربی شیر به سه دسته تقسیم        می گردند:

دسته اول_ روشهای حجمی: در این دسته از روشها قسمت غیر چرب شیر در اسید سولفوریک حل شده و قسمت چرب پس از سانتریفوژ کردن در ستون مدرجی اندازه گیری می شود. روشهای حجمی بعلت سرعت در عمل در آزمایشهای روزانه بکار میروند. مهمترین و متداولترین روشهای حجمی عبارتند از: روشهای Gerber و Babcock

دسته دوم_ روشهای وزنی: در این روشها چربی شیر بوسیله انحلال در یک ماده حلاله چربی استخراج می گردد. روشهای وزنی از روشهای حجمی دقیق تر بوده و معمولاً بعنوان مقایسه و در کارهای تحقیقی مورد استفاده قرار میگیرند. مهمترین و متداولترین روشهای وزنی عبارتند از: روشهای Rose-Gottlieb و   Adem-Meillere

دسته سوم_ روشهای طیفی: در این روشها از اصول اسپکتروفوتومتری استفاده میشود. مهمترین و متداولترین این روشها در حال حاضر روش Milko-Tester Mk II میباشد که برای تعیین نسبت درصد چربی شیر کامل, شیر پس چرخ و خامه بکار میرود.

1- روش ژربر: این روش در سال 1892 بوسیله شیمی دان سویسی, دکترNicola Gerber , که یکی از بنیان گذاران صنایع شیر سویس میباشد, ابتکار گردیده است. سادگی, سرعت , ارزانی و دقت عمل روش ژربر باعث شده است که این روش در عده زیادی از ممالکع بخصوص کشورهای اروپایی, بعنوان روش رسمی و استاندارد برای سنجش نسبت درصد چربی شیر شناخته شود. در ایران نیز روش ژربر برای تعیین نسبت درصد چربی شیر استاندارد گردیده است( به استاندارد اندازه گیری چربی شیر_ روش ژربر , شماره استاندارد ایران 366 مراجعه شود).

وسائل لازم برای آزمایش: وسائل لازم برای سنجش چربی شیر به روش ژربر عبارتند از:

1-چربی سنج:چربی سنج بطوریکه مشاهده می گردد, از یک مخزن استوانه ای, یک ستون مدرج و یک آمپول انتهایی تشکیل گردیده است.

سازمان بین المللی استاندارد(ISO) نوع چربی سنج را برای تعیین نسبت درصد چربی شیر استاندارد نموده است که ستون مدرج انها از صفر تا 4, 5, 6, 7, 8و 10 درصد درجه بندی شده است . برای سنجش چربی شیر گاومیش از چربی سنج هایی استفاده میشود که از صفر تا 10 یا حتی 14 درصد درجه بندی شده است.

نوعی که معمولاً برای تعیین نسبت درصد چربی شیر گاو بکار می رود از صفر تا 7 درصد درجه بندی شده است. گنجایش این چربی سنج تقریباً 22 میلی لیتر (4/05/21 میلی لیتر) میباشد, فاصله بین صفر تا 7 به 70 بخش تقسیم گردیده است . درجه بندی چربی سنج ها طوری است که در 20درجه سانتی گراد هر 125/0 میلی لیتر معادل یک درصد چربی است.

دقت درجه بندی چربی سنج های جدید ژربر در حدود 05/0 است بدین معنی که اشتباه در عمل از 05/0 درصد بیشتر یا کمتر تجاوز نمی نماید.

در روی آمپول انتهایی یک قسمت مات وجود دارد که مخصوص نوشتن شماره نمونه شیر مورد آزمایش یا سایر مشخصات نمونه می باشد. دهانه مخزن چربی سنج نیز بسته بنوع دری که برای مسدود کردن آن بکار برده میشود متفاوت است بدین معنی که در مورد چوب پنبه های معمولی برای جلوگیری از خروج چوب پنبه قسمت داخلی دهانه دارای فرورفتگی است. "در حالیکه برای درهای فشنگی داخل دهانه صاف و بدون فرورفتگی است."

2-سانتریفوژ: چنانکه قبلاً نیز گفته شد برای جدا کردن چربی از سایر عناصر متشکله شیر که تحت تإثیر اسیدسولفوریک قرار میگیرند, باید از نیروی گریز از مرکز استفاده نمود.

سانتریفوژ باید دارای سرعت متوسط 1000 تا 1200 دور در دقیقه باشد.

در آزمایشگاههای کوچک میتوان از سانتریفوژهای دستی استفاده نمود ولی در ازمایشگاههای بزرگ مانند آزمایشگاههای کارخانه شیر پاستوریزه که روزانه تعداد زیادی نمونه مورد آزمایش قرار میگیرد, باید سانتریفوژ الکتریکی برای 24 تا 36 ازمایش بکار برده شود. سانتریفوژ الکتزیکی مدل  ژربر برای آزمایشگاههای بزرگ بسیار مناسب است. این سانتیفوز دارای دقیقه شمار, ترمز الکتریکی و شوفاژ بوده در موقع توقف چربی سنج ها با زاویه 45 درجه قرار میگیرند و در نتیجه میتوان آنها را بسادگی از دستگاه خارج نمود.

3-وسائل اندازه گیری: برای اندازه گیری شیر میتوان از پیپت های 11 میلی لیتری معمولی یا از سرنگهای 11 میلی لیتری مخصوص شیر استفاده نمود. در بعضی از آزمایشگاههای بزرگ نیز دستگاه توزیع خودکار شیر مجهز به 12 تا 18 پیپت 11 میلی لیتری بکار برده می شود.

برای اندازه گیری اسیدسولفوریک و الکل آمیلیک میتوان به ترتیب از پیپت های 10 میلی لیتری حبابدار و 1 میلی لیتری اسنفاده نمود . در آزمایشگاههای بزرگ دستگاههای توزیع خودکار اسید سولفوریک یا الکل آمیلیک برای 12 تا 18 آزمایش نیز بکار برده میشود.

با استفاده از دستگاههای توزیع خودکار میتوان 85 تا 90درصد در وقت صرفه جویی نمود ولی باید در نظر داشت که این دستگاهها بطور کلی برای آزمایشگاههایی مناسب می باشند که روزانه 100تا 200 یا بیشتر نمونه مورد آزمایش قرار می گیرد.

دستگاههای توزیع خودکار معمولاً از 12 پیپت برای 24 آزمایش یا 18 پیپت برای 36 آزمایش تشکیل گردیده اند(طرز کار با این دستگاهها بعداً ذکر خواهد گردید).

4- حمام آب: حمام آب باید از فلزی ساخته شده باشد که در مقابل اسید مقاوم باشد زیرا ممکن است در حین عمل یکی از چربی سنجها شکسته و اسید سولفوریک محتوی آن به داخل حمام آب بریزد بعلاوه , باید دارای یک دستگاه تنظیم حرارت باشد تا بتوان حمام آب را روی درجه حرارت مورد نظر, یعنی 65 تا 70 درجه سانتی گراد, تنظیم نمود.

5- جایگاه چوبی , فلزی یا پلاستیکی برای چربی سنجها.

6- وسائل لازم برای شستشوی چربی سنجها.

معرفهای لازم برای آزمایش: معرفهای لازم برای سنجش چربی به روش ژربر عبارتند از :

1- اسید سولفوریک, به وزن مخصوص 005/0820/1 در 20درجه سانتی گراد. این اسید را میتوان با رقیق نمودن اسیدسولفوریک  تجارتی به وزن مخصوص 840/1 تهیه نمود, بدین ترتیب که اسید سولفوریک تجارتی را به نسبت 90 تا 91 درصد به آهستگی با آب رقیق نموده و پس از                    سرد شدن آن را در شیشه های قهوه ای ریخته و برای آنکه بخار آب موجود در هوا را به خود جذب ننماید در آن را محکم میبندیم. بنا به عقیده Schulz , اسید سولفوریکی که در روش ژربر بکار برده میشود نباید در هر 100 میلی لیتر بیش از 50میلی گرم نیتریت و نیترات(بر حسب )داشته باشد, در غیر این صورت در حین عمل در داخل چربی سنج مقداری گاز تولید شده و ایجاد کف مینماید و در نتیجه چوب پنبه ها به خارج رانده میشوند.

2- الکل آمیلیک :

به وزن مخصوص 810/0 تا818/0 (حد متوسط 815/0)و نقطه جوش2130 درجه سانتی گراد.

الکل آمیلیک باید خالص, بی رنگ و عاری از فورفورول)  (Furfurol,- باشد.

برای سهولت تشخیص ستون چربی و جلوگیری از تکرار اضافه نمودن الکل آمیلیک میتوان الکل را به رنگ گلی یا سبزرنگ نمود.

طرز عمل: قبل از شروع آزمایش, باید درجه حرارت نمونه ها را به تقریباً 20 درجه سانتی گراد رسانید و برای اینکه چربی در تمام نمونه یکنواخت گردد باید آن را بهم زده و در عین حال از ایجاد کف جلوگیری نمود. در هر صورت, در موقع برداشت شیر نباید به هیچ وجه کف وارد پیپت گردد. سپس بتعداد نمونه ها چربی سنج تمیز و خشک برداشته شماره نمونه ها را در قسمت مات آمپول نوشته و چربی سنجها را در جایگاه خود قرار می دهیم, بطوریکه امپول رو به پائین قرار گیرد و در هر یک از آنها 10 میلی لینر اسید سولفوریک میریزیم, بطوریکه گلوی چربی سنج آغشته نگردد. برای اینکار چنانگه قبلاً نیز ذکر گردید, میتوان از پیپتهای حبابدار 10 میلی لیتری یا پیمانه استفاده نمود. بعد با یک پیپت 11 میلی لیتری بدقت 11 میلی لیتر شیر برداشته و به آهستگی وارد چربی سنج مینماییم.( در بعضی از ممالک چنانچه بعداً نیز خواهیم دید, بجای 11 میلی لیتر 75/10 , 77/10 , 80/10 یا 94/10 میلی لیتر شیر برداشت می نمایند). برای اینکه شیر به آرامی از جدار گلوی چربی سنج جریان یافته و روی اسید سولفوریک قرار گیرد و از ایجاد فعل و انفعال و تولید رنگ قهوه ای در حد فاصل اسید سولفوریک و شیر جلوگیری شود, باید نوک پیپت را بطور مورب در مقابل جدار گلوی چربی سنج قرار داده و با حرکت انگشت سبابه در انتهای پیپت ابتدا قطره قطره و سپس سریعتر شیر را به داخل چربی سنج وارد نمود. حال یک میلی لیتر الکل آمیلیک نیز به چربی سنج اضافه مینماییم.