تعاریف مراقبت های پس از زایمان
پس از زایمان
مراقبت های معمول پس از زایمان، طی 3 ملاقات انجام می شود که ملاقات اول در روزهای 1 تا 3، ملاقات دوم در روزهای 10 تا 15 و ملاقات سوم در روزهای 42 تا 60 پس از زایمان انجام می شود. مراقبت های نوزاد نیز در3 نوبت شامل مراقبت بدو تولد، مراقبت روزهای 3 تا 5 و مراقبت روز 30 انجام می شود.
برای مادری که در بیمارستان زایمان می کند، مراقبت پس از زایمان در بیمارستان را می توان مراقبت بار اول پس از زایمان محسوب کرد.
نوزاد مادری که به هر دلیل تحت درمان داروهای روان گردان است، باید تحت مراقبت متخصص اطفال قرار بگیرد.
آموزش و توصیه:
طی ملاقات های پس از زایمان در مورد بهداشت فردی و روان و جنسی، علائم خطر، شکایت شایع، تغذیه و مکمل های دارویی، نحوه شیردهی و مشکلات و تداوم آن، مراقبت از نوزاد و علائم خطر نوزاد، مشاوره تنظیم خانواده، مراجعه برای انجام پاپ اسمیر در صورت نیاز و مراجعه برای دریافت خدمات تنظیم خانواده، بهداشت دهان و دندان به مادر آموزش دهید.
نکته: در هر ملاقات، علائم خطر را به مادر گوشزد کنید و مطمئن شوید که این علائم را فراگرفته است.
اختلال هوشیاری:
عدم پاسخگویی مادر به تحریکات وارده (نیشگون، ضربه، نور و…) یا عدم درک زمان و مکان
ارزیابی علائم خطر فوری:
در ملاقات اول و دوم، ابتدا مادر را از نظر وجود علائم خطر فوری بررسی کنید.
التهاب لثه: متورم، پرخون و قرمز شدن لثه
بررسی پرونده و آشنایی با وضعیت مادر:
در ملاقات دوم و سوم، فرم مراقبت را مرور کرده و نقایصی مانند تکمیل نبودن قسمتهای مختلف را رفع کنید.
بیماری زمینه ای:
منظور بیماری های قلبی، کلیوی، دیابت، فشارخون بالا، صرع،… است.
پاپ اسمیر:
در ملاقات سوم طبق راهنما و با تأکید به این نکته که مادر لکه بینی نداشته باشد، از دهانه رحم نمونه بگیرید.
پوسیدگی دندان:
تخریب ساختمان دندان به دنبال فعالیت میکروب های پوسیدگی زای دهان که علائم آن عبارتند از:
تغییر رنگ مینای دندان به رنگ قهوه ای یا سیاه
سوراخ شدن دندان
حساس بودن یا درد گرفتن دندان هنگام مصرف غذاهای سرد و گرم یا ترش و شیرین
حساس بودن یا درد گرفتن دندان هنگام فشردن دندانها بر همدیگر
تاریخ مراجعه بعدی:
تاریخ مراجعه بعدی مادر را تعیین و یادآوری کنید.
ترشحات مهبل:
خروج ترشحات چرکی و بد بو را از مهبل سئوال کنید.
تزریق رگام:
آمپول رگام را در مادر ارهاش منفی با همسر ارهاش مثبت درصورتی که هنگام زایمان دریافت نکرده باشد، طی 72 ساعت اول پس از زایمان به صورت عضلانی تزریق کنید.
تجویز مکمل های دارویی: مکمل های دارویی را طبق راهنما برای مادر تجویز کنید.
نکته: توجه داشته باشید که مادر باید تا 3 ماه پس از زایمان مکمل مصرف کند. بنابراین مطمئن شوید که مادر به میزان مورد نیاز قرص آهن و مولتی ویتامین دارد.
تشکیل پرونده:
برای تشکیل پرونده، «فرم مراقبت پس از زایمان» را تکمیل کنید.
تشنج:
انقباضات تونیک و کلونیک تمام یا قسمتی از بدن
تنفس مشکل:
مادر به هر دلیلی نمی تواند به راحتی نفس بکشد.
جرم دندانی:
چنانچه پلاک میکروبی به وسیله مسواک زدن و یا نخ کشیدن از سطح دندانها پاک نگردد و مدت طولانی روی دندان باقی بماند، به لایه ای سفت به رنگ زرد یا قهوه ای تبدیل می گردد.
خونریزی:
معمولاً در روزهای پس از زایمان به تدریج از مقدار ترشحات خونی مهبل کاسته شده و کم رنگ می شود. در ملاقات سوم خروج ترشحات خونی از مهبل را سئوال کنید.
درد شکم و یا پهلوها:
هر نوع درد خفیف یا شدید، متناوب یا متوالی در هر ناحیه از شکم و پهلوها
سرگیجه:
حالتی از دوران و یا گیج رفتن سر است. در صورت شکایت مادر از سرگیجه، فشارخون و تعداد نبض او را ابتدا در حالت خوابیده و سپس در حالت نشسته اندازه گیری کنید. اگر میزان فشارخون سیستولیک ازحالت خوابیده به نشسته به میزان 20 میلیمتر جیوه کاهش یابد و تعداد نبض ازحالت خوابیده به نشسته 20 بار افزایش یابد، نیاز به بررسی دارد.
شرح حال:
شرح حال شامل موارد زیر است:
- تاریخچه پزشکی:
سابقه یا ابتلا فعلی به بیماری های زمینه ای(دیابت، فشارخون بالا، صرع، کلیوی، آسم، قلبی، سل و …)، اختلالات روانی
- تاریخچه زایمان:
تاریخ، نوع و محل زایمان
- تاریخچه اجتماعی:
سن، همسرآزاری، مصرف داروها در شیردهی، مصرف الکل، کشیدن سیگار و دخانیات، اعتیاد به مواد مخدر و داروهای مخدر
شکایت های شایع:
این شکایت ها شامل خستگی، سردرد، کمردرد و یبوست است.
شوک:
اختلالی در گردش خون بدن که با علائم حیاتی غیر طبیعی مشخص می شود. (علائم اصلی شامل نبض تند و ضعیف 110 بار دردقیقه یا بیشتر و فشارخون سیستولیک کمتر از90 میلیمتر جیوه می باشد که ممکن است با رنگ پریدگی، عرق سرد و سردی پوست، تنفس تند 30 بار در دقیقه یا بیشتر و بی قراری و گیجی همراه باشد.)
عفونت دندانی، آبسه و درد شدید:
از فوریت های شایع دندان پزشکی است. پیشرفت شدید پوسیدگی و عفونت دندان معمولاً با دردهای شبانه، شدید، مداوم و خود به خودی همراه است که می تواند باعث تورم صورت و لثه ها(آبسه) شده و گاهی با فیستول(دهانه خروجی چرک آبسه دندان) همراه شود.
علائم حیاتی:
در هر ملاقات، علائم حیاتی مادر را اندازه گیری کنید
فشارخون را در یک وضعیت ثابت (نشسته یا خوابیده) و از یک دست ثابت (راست یا چپ) اندازه گیری کنید. فشارخون90/140میلیمتر جیوه و بالاتر «فشارخون بالا» است.
درجه حرارت بدن را از راه دهان اندازه گیری کنید. دمای بدن به میزان 38 درجه سانتیگراد یا بالاتر ( بجز 24 ساعت اول پس از زایمان ) «تب» است.
تعداد نبض را به مدت یک دقیقه کامل اندازه گیری کنید. تعداد طبیعی نبض،60 تا 100 بار در دقیقه است.