مقدمه: نباتات صنعتی به مجموعه ای از گیاهان صنعتی اطلاق می شود که فرآورده های آن بطور مستقیم یا غیر مستقیم مورد فرآیند سازی در کارخانه های مربوطه قرار می گیرد تا مورد استفاده گردد هر چند که ممکن است محصولات حاصله تا حدودی به طور مستقیم در اختیار انسان و یا دام قرار گیرد و در حال حاضر فرآورده های نباتات صنعتی نقش مهمی در اقتصاد کشور ها بازی می کند و اکثراً از محصولات استراتژیک محصوب می شوند به همین صورت شناخت دقیق نیاز اکولوژیکی و روش های تولید آن برای افزایش تولید در واحد سطح از اهمیت زیادی برخوردار است.
پنبه Gossy Diam SPP
از خانواده Malraceae نام انگلیسیCadton و نام عربی القطن مهمترین گیاه لیفی است یا الیافی است در نقاط مختلف دمیا و از زمان هائی دور کشت می شده است عده ای منشاء آن را آفریقا و برخی هم هند و چین می دانند و معتقدند که از طریق آفریقا به هندوستان و سپس به چین برده شده است شواهد باستان شناسی قدیمی ترین نمونه پارچه ای پنبه ای را که مربوط به سه هزار سال قبل از میلاد است در پاکستان بدست آورده حدود 5 هزار سال قبل از میلاد در فیزیک به جهت استفاده از الیاف کشت می شده و بعداً توسط اعراب به اروپا برده شده که نام آن از نام عربی آن گرفته شده است. در هندوستان به آن Kapas گویند که از کلمه سانسکریتKarpasos گرفته شده است.
یا خود Gossy Piam یعنی ؟ چون میوه بصورت کپسول است.
تاریخچه کشت در ایران:
در دوره هخامنش کشت می شده که لباس های سربازان از همین بوده در دوره بعد از اسلام در اطراف ساوه و شوشتر انجام می شده تا سال 1282 مقدسی گونه های مختلف به نام های محلی و بومی مثل رسمی، ولایتی و غرقوزه، علی آبادی در نقاط مختلف کشت می شده به احتمال زیاد از هند به ایران وارد شده در سال 1298 ه؟؟ اولین کارخانه پنبه پاک کنی در ایران تأسیس شد و در زمان میرزا امیر خان از آمریکا وارد شد توسط یک کشیش مسیحی و در ارومیه اقدام به کشت کرد در سال 1302 شرکت مختلط پنبه ایران و روس به نام پرس خدلوپک تأسیس شد که در سال 1312 به انحصار دولت در آمد و شرکت دولتی به نام شرکت سهامی پنبه پشم و پوست تأسیس و تا سال 1320 ؟ سطح زیر کشت پنبه افزایش یافت طبق آمار کل سطح زیر کشت پنبه در جهان در سال 200 و 037/3 میلیون هکتار است در طول 9 سال 30 هکتار افزایش سطح زیر گشت کل تولید جهانی پنبه در سال 2005 یا 2006 حدود 103 میلیون عدل است که هر عدل بزر kg 225 است.
متوسط عملکرد پنبه در ایران بیش از 2 تا 5/2 تن است یا تن وش پنبه است.
(مجموعه الیاف پنبه + دانه پنبه = وش پنبه)
کا نسبت الیاف به وش را کِلل پنبه گویند.
حدوداً مازندران دو سوم پنبه جهان در کشورهای در حال توسعه تولید می شود در ایران در استان مازندران ، خراسان، فارس ، مرکزی، آذربایجان شرقی ، تهران ، کرمانشاه، سمنان ، کرمان ، گلستان و مناطق مشابه آب و هوایی کشت می شود.
اهمیت اقتصادی پنبه:
پنبه از نظر اقتصادی اهمیت فوق العاده ای دارد بدلیل استفاده های فراوانی که از آن می شود از ؟ انواع وسایلی که از فرآورده های آن تولید می شود.
روز به روز به سطح زیر کشت آن افزوده می شود چون در کل جهان است به آن طلای سفید هم می گویند چون موارد استفاده و مصرف آن در صنعت زیاد است صنایع پارچه بافی جوراب بافی قالی بافی ، پتو بافی ، تهیه نخ قرقره، مبلمان منازل، لاستیک سازی ، تهیه فیبر، فیلم عکاسی، پوشش کابل، پشم مصنوعی، لوازم آرایشی، صابون، شمع، منسوجات، پنبه های بهداشتی و نوارهای طبی، روغن های نباتی، صنعتی و طبی و کنجاله آن برای مصرف دام و تهیه کود و خوراک دام مورد استفاده استاولین استفاده در جهت تهیه الیاف بوده و بعد از آن روغن کشی شده معمولاً الیافی که در صنایع مختلف است سه نوع است الیاف حیوانی مثل نخ ، ابریشم، پر، پشم ، کرک ، مو، و الیاف صنعتی مثل نخ نسوز و الیاف گیاهی مثل پنبه ، کتان ، کنف ، ژوت، شاهدانه، سورگم یا ذرت خوشه ای برگ خرما و جارو.
الیاف مصنوعی در سال (1309) شمسی در دنیا بوجود آوردند تا حدودی که جایگزین الیاف پنبه شده ولی نه بطور کامل زیرا الیاف پنبه محکم تر از سایر الیاف است بخصوص در مقابل رطوبت بیشتر از سایر الیاف مقاومت دارد طول و عرض پارچه های غیر پنبه ای در اثر شتشو تغییر می یابد ولی پنبه ای تغییر نمی یابد قدرت رنگ پذیری الیاف پنبه بیشتر از سایر الیاف است و کمتر چروک می شود خاصیت جذب گرمای پنبه ای بیش از سایر پارچه هاست پارچه های پنبه ای در جذب رطوبت یا عرق بهتر از سایر پارچه ها عمل کرده و آنرا به بیرون هدایت می کنند.
الیاف مصنوعی مانند الیاف اکرلیک در مقابل نور مقاوم است خشک و شکننده لطافت ندارد و بسیار سبک است الیاف ویسکوز قابلیت ؟ کم ددر مقابل حرارت مقاومت ندارد از خود عبور نمی دهد ولی شکننده است چروک می شود در برابر نور دوام ندارد و در برابر شعله سریع می سوزد الیاف استات و تری استات کمتر چروک می خورند و از نظر شتشو و رنگ پذیری از ویسکوز بهترند.
الیاف پلی استر که در حال حاضر 20% الیاف مصنوعی را به خود اختصاص پارچه خیلی سبک مقاوم بادوام به راحتی اتو می شود و شکل و اثر اتو را حفظ می کند ولی رنگ پذیر نیست مشکلی (تولید الکتریسیته ساکن) و مانع عبور عرق بدن و در مقابل نور تغییر رنگ نمی دهد.
گیاه شناسی پنبه:
گیاهی دو لپه است گلدار از تیره Malraceae و از جنس بسته به شرایط محیطی رشد و نمو آن متفاوت است ، پنبه ذاتاً یکگیاه گرما دوست و چند ساله است ولی در شرایط مختلف که ؟ می گیرد رشد و نمو آن فرق می کند و شرایط ؟؟ سرد گیاهی است یک سر و یک گیاه رشد نا محدود است یعنی رشد رویشی و زایشی با هم است. چون ذاتاً چند ساله است در مناطق سرد و نیمه سرد پس از برداشت از بین نمی رود تا زمانیکه شرایط مناسب است نمی میرد نوع جوانه زنی آن اپی ؟ است ریشه گیاه ریشه داریست و هودی دارد عمق ریشه حداکثر تا 2 متر و معمولاً بین cm 60-40 است و ریشه های جانبی نیز تحت شرایط آبیاری در عمق cm50-30 باقی می مانند. در شرایط دیم عمق نفوذ ریشه به 13 متر و یا بیشتر هم می رسد در شرایط خاک های خشک و شنی تقریباً ریشه هودی تر و طول ریشه زیاد ولی در شرایط مرطوب و خاک های سنگین ریشه تقریباً در سطح باقی می ماند معمولاً پوست ضخیم ترقوی تروقطورتر از پوست ساقه است.
ساقه اصلی در پنبه همانند ساقه اصلی سایر گیاهان دارای برگ و شاخه های جانبی است در پنبه معمولاً ساقه اصلی فاقد گل است.
پنبه پس از جوانه زنی حدود 1 ماه یا بیشتر پس از سبز شدن دارای 5-4 میان گره بدون انشعاب است پس از آن مرحله رشد سریع است که حدود 10 -9 هفته بعد از کاشت 10 -9 گره مشخص و حدود 6-5 ساقه گل دهنده روی ساقه اصلی مشاهده می شود رنگ پوست ساقه در زمان جوانی گیاه مایل به سبز یا قرمز و بعد از مدتی چوب پنبه ای شده و به رنگ قهوه ای مایل به زرد در می آید . (یا مایل به قرمز)
در هر گره ساقه و در زاویه داخلی هر برگ یک جوانه وجود دارد که می تواند بصورت شاخه رویشی یا زایشی رشد کند در ارقام دیرس از 7 گره به بعد شاخه های زایشی تولید می شود در بقیه از 3 گره به بعد رشد شاخه های زایشی بیشتر است از رویشی و شاخه های رویشی عمودی تر هستند و زایشی افقی تر است.
چه عواملی روی مکان تشکیل اولین شاخه زایشی روی شاخه اصلی تأثیر دارند؟
الف) گونه های مختلف ممکن است زود رس یا دیر رس باشد که در دیررس معمولاً در گره های بالاتر است.