فهرست و منابع پایان نامه نقش و سهم بازرگانان در جنبش مشروطیت ایران با تکیه بر ایالات چهارگانه تهران ، آذربایجان ، یزد و بوشهر (1313-1326قمری)
فهرست:
بررسی منابع و مآخذ
الف: منابع عمومی
1 روزنامه‌ها 1
2 اسناد 4
3 تاریخ مشروطه ایران 5
4 کتاب آبی 6
5 تاریخ بیداری ایرانیان 6
6 سیاحتنامه ابراهیم‌بیک 7
7 کتاب احمد و مسالک المحسنین 9
8 خاطرات بهرامی 10
9 خاطرات احتشام‌السلطنه 11
ب: منابع تبریز
1 قیام آذربایجان و ستارخان 13
2 رجال آذربایجان در عصر مشروطیت 13
3 قیام آذربایجان در انقلاب مشروطیت ایران 14
4 تاریخ انقلاب آذربایجان و بلوای تبریز 14
5 روزنامه انجمن تبریز 14
ج: منابع بوشهر
1 سفرنامه سدیدالسلطنه 15
2 گزارشهای سالانه سرپرسی کاکس 16
3 روزنامه مظفری 16
د: منابع یزد
1 کشف الحقایق 17
2 نشریات 18
3 خاطرات ارباب کیخسرو شاهرخ 18
بخش اول: ساختار جامعه شهری و پیشینه تحول‌خواهی بازرگانان ایران
فصل اول: ساختار جامعه شهری و هرم قدرت در ایران دوره‌ی قاجار
مناسبات ارگ، مسجد و بازار 20
روابط روشنفکران و بازرگانان در دوره‌ی قاجار 23
ویژگی‌های بازرگانان 26
فصل دوم: مسایل بازرگانان و واکنش‌های آنان پیش از جنبش مشروطه‌خواهی
1 مبانی تعارضات و بحران‌های بازرگانان:
الف: عوامل داخلی 27
ب: عوامل خارجی 30
ج: رشد و ارتقای سطح آگاهی سیاسی و اجتماعی 33
2 تلاش‌های اصلاح‌گرانه بازرگانان پیش از مشروطیت
الف: واکنش‌های سیاسی بازرگانان
11 تشکیل مجلس وکلای تجار (1301ه.ق) 34
12 بازرگانان و جنبش تنباکو (1308ه.ق) 36
ب: واکنش تجاری بازرگانان
تشکیل کارخانه‌ها و شرکت‌های تجاری 40
بخش دوم: نقش بازرگانان در جنبش مشروطیت ایران
فصل اول: نقش بازرگانان در جریان مشروطیت در تهران
علل و زمینه‌های تحصن تجار به حرم عبدالعظیم (1323ه.ق) 43
وقایع منجر به مهاجرت صغری و دوران مهاجرت کبری و نقش بازرگانان 47
فعالیت فردی بازرگانان در تهران در جنبش مشروطیت :
1 خانواده‌ی امین‌الضرب 58
2 میرزا محمود تاجر اصفهانی 66
3 حاج محمدتقی بنکدار و برادرش حاج حسن 68
4 حاج محمداسماعیل مغازه‌ای 70
5 حاج آقامحمد معین التجار بوشهری 72
6 میرزا جوادخان سعدالدوله 75
7 حاجی محمدتقی شاهرودی 78
8 حاجی محمدعلی شالفروش 79
فصل دوم: جریان مشروطه‌خواهی بازرگانان در سه ایالت آذربایجان، یزد و بوشهر
21 نقش بازرگانان در جریان مشروطه‌خواهی تبریزیان:
اهمیت تبریز 82
جنبش مشروطه‌خواهی در تبریز 83
بازرگانان تبریزی در مشروطیت:
1 علی مسیو 86
2 حاجی علی دواچی 87
3 حاج مهدی کوزه‌کنانی 87
4 حاج زین العابدین مراغه‌ای 91
5 میرزا عبدالرحیم طالبوف تبریزی 93
22 نقش بازرگانان یزد در جنبش مشروطیت
اهمیت یزد 97
حاج محمدتقی مازار و مشروطیت 99
بازرگانان زرتشتی یزد و مشروطیت
1 خاندان جمشیدیان 100
2 خاندان جهانیان 103
23 بازرگانان بوشهر در جنبش مشروطیت
اهمیت بندر بوشهر 106
نقش بازرگانان بوشهر در جنبش مشروطیت 109
بخش سوم: سهم بازرگانان از تشکیلات نظام مشروطیت تا بمباران مجلس اول
فصل اول: سهم بازرگانان در مجلس دوره‌ی اول و تصمیم‌گیری‌های آن
1 بازرگانان و انتخابات مجلس اول 114
2 سهم و ایفای نقش بازرگانان در تصمیم‌گیری‌های مجلس اول
21 ارایه‌ی لایحه استقراض دولت و واکنش بازرگانان در مجلس 117
22 وزارت مالیه و مساله مسیو جوزف نوز 122
23 میزان توجه به خواسته‌های تجار در مواد مصوب قانون اساسی و متهم آن 125
24 وزارت عدلیه و مسایل قضایی 128
25 مباحث وزارت تجارت با وکلای تجار برای علمی کردن فعالیت‌های تجار 130
26 وزارت مالیه و امور مالیات و امنیت ایالات 131
27 قرارداد 1907م. روس و انگلیس و واکنش تجار 133
28 سهم تجار در کمیسیون‌های مجلس 134
فصل دوم: فعالیت‌های حمایتی بازرگانان ایران از مشروطیت در خارج از مجلس 139
تشکیل انجمن‌های ایالتی و ولایتی، انجمن‌های سیاسی و انجمن‌های اقتصادی فعالیت بازرگانان تبریز:
1 در انجمن تبریز 140
2 تاسیس انجمن سعادت استانبول 144
3 حضور بازرگانان تبریزی در حزب اجتماعیون عامیون 145
فعالیت بازرگانان یزد در دوره مشروطه:
1 تشکیل انجمن‌های صنفی تجاری 146
2 فعالیت دو تجارتخانه جمشیدیان و جهانیان در تشکیل بانک ملی و تامین اسلحه مجاهدان 147
3 تلاش‌ها در اصلاح تنظیمات مالیاتی یزد 150
فعالیت تجار بوشهر در دوره مشروطیت:
تشکیل انجمن نظّار و اکثریت تجار عضو آن 153
اقدامات بازرگانان در مقابل ستم داخلی و سلطه خارجی 154
نتیجه‌گیری: 156
فهرست منابع و مآخذ 162
ضمایم (اسناد و تصاویر) 172
منبع:
منابع و مآخذ:
آدمیت، فریدون و ناطق، هما، افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوره قاجار، (تهران، انتشارات آگاه، چاپ اول، 1356).
، اندیشه ترقی و حکومت قانون در عصر سپهسالار، (تهران شرکت سهامی انتشارات خواندی، چاپ اول، 1351).
، ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، (تهران، انتشارات پیام، چاپ اول، 2535 شاهنشاهی).
، فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران، (تهران، انتشارات پیام، چاپ اول، 1354).
آوری، پیتر، تاریخ معاصر ایران، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، انتشارات عطائی، 1277. 2جلد.
آیتی، عبدالحسین، تاریخ یزد یا آتشکده یزدان، (یزد، چاپخانه گلبهار، 1317).
اشرف، احمد، موانع تاریخ رشد سرمایه‌داری در ایران، (تهران، انتشارات زمینه، چاپ اول، 1359).
اشیدری، جهانگیر، تاریخ پهلوی و زرتشتیان، (تهران، انتشارات ماهنامه هوخت، 2536 شاهنشاهی).
اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان، المآثر و الآثار، «چهل سال تاریخ ایران در دوره پادشاهی ناصرالدین شاه» به کوشش ایرج افشار، (تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، 1362، ج1).
، مرآت‌البلدان، به کوشش پرتو نوری علاء و محمدعلی سپانلو، (تهران، نشر اسفار، چاپ اول، 1364. ج3).
افشار، ایرج، سواد و بیاض، (تهران، دهخدا، 1324).
بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن 12و13و14 هجری، (تهران، کتابهای جیبی، 1358).
براون، ادوارد. جی. نامه‌هائی از تبریز، ترجمه حسن جوادی، (تهران، انتشارات خوارزمی، چاپ دوم، 1361).
براون، ادوارد. جی، انقلاب ایران، ترجمه احمدپژوه، (تهران، انتشارات کانون معرفت، چاپ دوم، 1338).
بهرامی، عبدالله، خاطرات عبدالله بهرامی، (تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1363).
پاولویچ،م. و ایرانسکی، تریا. س، انقلاب مشروطه ایران، ترجمه م. هوشیار، (تهران، شرکت سهامی کتابهای جیبی، چاپ دوم، 1357).
پولاک، ادوارد. یاکوب، سفرنامه پولاک «ایران و ایرانیان»، ترجمه کیکاووس جهانداری، (تهران، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، چاپ اول، 1361).
تاریخ استقرار مشروطیت در ایران (مستخرج از روی استاد محرمانه وزارت امور خارجه انگلستان)، استخراج و تهیه حسن معاصر، (تهران، انتشارات ابن سینا، 1347).
تاریخچه سی‌ساله بانک ملی ایران 1377-1307ه.ق، (تهران، بانک ملی ایران، 1338).
ترکمان، محمد، اسنادی درباره هجوم انگلیس و روس به ایران (1287 تا 1291ه.ش)، (تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، چاپ اول، 1370).
تفرشی حسینی، احمد، روزنامه اخبار مشروطیت و انقلاب ایران «یادداشت‌های احمد تفرشی حسینی در سالهای 1321 تا 1328 قمری، به انضمام وقایع استبداد صغیر»، به کوشش ایرج افشار، (تهران، انتشارات، 1351).
تنکابنی، میرزا محمد، قصص‌العلماء، (تهران، انتشارات علمیه اسلامیه، بی‌تا).
تیموری، ابراهیم، تحریم تنباکو اولین مقاومت منفی در ایران، (تهران، کتابخانه سقراط، چاپ اول، 1328).
جمالزاده، سید محمدعلی، گنج شایگان یا اوضاع اقتصادی ایران، (تهران، انتشارات کاوه، چاپ اول، 1362).
جوادی، شفیع، تبریز و پیرامون تبریز، (تبریز، بنیاد فرهنگی رضا پهلوی آذربایجان خاوری، 1350).
جورابچی، حاج محمدتقی، حرفی از هزاران کاندر عبارت آمد (وقایع تبریز و رشت 35-1326ه.ق)، به کوشش منصوره اتحادیه (نظام مافی) و سیروس سعدوندیان، (تهران، نشر تاریخ ایران، چاپ اول، 1363).
حاج سیاح محلاتی، محمدعلی، خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف و وحشت، به کوشش حمید سیاح، به تصحیح سیف‌الله گلکار، (تهران، کتابخانه ابن‌سینا، 1346).
حسینی فسایی، حاج میرزا حسن، فارسنامه ناصری، تصحیح و تحشیه، دکتر منصور رستگار فسایی، (تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، 1361، ج1).
خاطرات احتشام‌السلطنه، به کوشش سید محمد مهدی موسوی، (تهران، انتشارات زوار، چاپ دوم، 1376).
خاطرات ارباب کیخسرو شاهرخ، به کوشش شاهرخ شاهرخ و راشنارایتر، ترجمه غلامحسین میرزا صالح، (تهران، انتشارات مازیار، چاپ اول، 1382).
خاطرات کلنل کاساکوفسکی، ترجمه عباسقلی جلّی، (تهران، چاپخانه کاویان، چاپ دوم، 2535 شاهنشاهی).
دستره، آنت، مستخدمین بلژیکی در خدمت دولت ایران (1898-1915م.)، ترجمه منصور اتحادیه (نظام مافی)، (تهران، نشر تاریخ ایران، چاپ اول، 1363).
دولت آبادی، یحیی، حیات یحیی، (تهران، انتشارات ابن سینا، بی‌تا، ج2)
رفیعی، منصوره، انجمن «ارگان انجمن ایالتی آذربایجان»، (تهران، نشر تاریخ ایران، 1362).
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران، مدیر محمدهاشمی، مذاکرات مجلس دوره اول تقنینه 1325-1326ه.ق.
سپهر، عبدالحسین‌خان، یادداشت‌های ملک‌الموریخن و مرآت الوقایع مظفری، با تصحیحات و مقدمه دکتر عبدالحسین نوایی، (تهران، انتشارات زرین، چاپ اول، 1368).
سدیدالسلطنه مینابی بندرعباسی، محمدعلی خان، سفرنامه سدیدالسلطنه «التدقیق فی سیر الطریق»، تصحیح و تحشیه احمد اقتداری، (تهران، انتشارات بهنشر، چاپ اول، 1362).
سروش سروشیان، جمشید، تاریخ زرتشتیان کرمان در این چند سده، با مقدمه استاد دکتر باستانی پاریزی، (کرمان، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول، 1371، جلد نخست).
شریف کاشانی، محمد مهدی. واقعات اتفاقیه در روزگار، به کوشش منصوره اتحادیه (نظام مافی) و سیروس سعدوندیان، (تهران، نشر تاریخ ایران، چاپ اول، 1362).
شفیع قزوینی، محمد، قانون قزوینی، به کوشش ایرج افشار، (تهران، طلایه، 1370).
شوستر، مورگان، اختناق ایران، ترجمه ابوالحسن موسوی شوشتری، تصحیح و حواشی فرامرز برزگر و اسماعیل رائین، (تهران، صفی علیشاهی، 1351).
صدر هاشمی، محمد، تاریخ جراید و مجلات ایران، (اصفهان، انتشارات کمال، 1364).
صفائی، ابراهیم، رهبران مشروطه، (تهران، انتشارات جاویدان علمی، چاپ اول، 1344).
ضرابی (سهیل کاشانی)، عبدالرحیم کلانتر، تاریخ کاشان، به کوشش ایرج افشار، (تهران، کتابفروشی ابن سینا، چاپ دوم، 1341).
طاهرزاده بهزاد، کریم، قیام آذربایجان در انقلاب مشروطیت ایران، با مقدمه سیدحسن تقی‌زاده و رضا شفق، (تهران، انتشارات اقبال، چاپ دوم، 1363).
عبدالله یف، فتح‌الله، گوشه‌ای از تاریخ ایران، ترجمه غلامحسین متین، (تهران، چاپ آفتاب، 1366).
علوی، سیدابوالحسن، رجال عصر مشروطیت، به کوشش حبیب یغمائی، بازخوانی ایرج افشار، (تهران، انتشارات اساطیر، چاپ اول، 1363).
عیسوی، چارلز، تاریخ اقتصادی ایران، ترجمه یعقوب آژند، (تهران، نشر گستره، 1362)
فلور، ویلم، م. جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران در عصر قاجار، ترجمه ابوالقاسم سری، (تهران، انتشارات توس، 1352، 2جلد).
، تجار در ایران عصر قاجار، ترجمه غلامعلی عرفانیان، (مشهد، دانشگاه فردوسی، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال سیزدهم، 2536 شاهنشاهی، شماره اول).
کاظم‌زاده، فیروز، روس و انگلیس در ایران 1864-1914م. پژوهشی درباره امپریالیسم، ترجمه دکتر منوچهر امیری، (تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی (شرکت سهامی)، چاپ دوم، 1371).
کتاب آبی؛ گزارشهای محرمانه وزارت امور خارجه انگلیس درباره انقلاب مشروطه ایران، به کوشش احمد بشیری، (تهران، نشر نو، چاپ دوم، 1363، 7جلد).
کتاب تاریخی؛ گزارشهای سیاسی وزارت امورخارجه روسیه تزاری درباره انقلاب مشروطه ایران، به کوشش احمد بشیری، (تهران، نشر نور، چاپ اول، 1366، ج1).
کدی، نیکی.ر، تحریم تنباکو در ایران، ترجمه شاهرخ قائم مقامی، (تهران، شرکت سهامی کتابهای جیبی، چاپ اول، 2536شاهنشاهی).
کرزن، جرج.ن، ایران و قضیه ایران، ترجمه وحید مازندرانی، (تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سوم، 1367. 2جلد).
کسروی، احمد، تاریخ مشروطه ایران، (تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ نهم، 1351).
، تاریخ هیجده ساله آذربایجان، (تهران، امیرکبیر، چاپ چهارم، 1346).
گریوز، فیلیپ، مامولیت سرپرسی کاکس در حوزه خلیج فارس و ایران، ترجمه حسن زنگنه، (تهران، نشر به دید، چاپ اول، 1380).
گزارشهای سالانه سرپرسی کاکس سرکنسول انگلیس در بوشهر 1911-1905م /1329-1323ه.ق، ترجمه حسن زنگنه، به کوشش عبدالکریم مشایخی، (بوشهر، انتشارات پروین، 1377).
گیلبار، گاد. جی، تجار ایران و انقلاب مشروطیت، ترجمه جهانگیر پهلوان، زمینه ایرانشناسی، 1364.
لسان‌الملک سپهر، محمدتقی، ناسخ‌التواریخ، به اهتمام جمشید کیانفر، (تهران، انتشارات اساطیر، چاپ اول، 1377، 4جلد)
لمبتون، آن. ک.س، ایران عصر قاجار، ترجمه سیمین فصیحی، (مشهد، انتشارات جاویدان خرد، چاپ اول، 1375).
مجتهدی، مهدی، رجال آذربایجان در عصر مشروطیت، (تبریز، نقش جهان، 1327).
مجدالاسلام کرمانی، احمد، تاریخ انحطاط مجلس، مقدمه و تحشیه محمود خلیل‌پور، (اصفهان، انتشارات دانشگاه اصفهان، 1356).
محیط مافی، هاشم، تاریخ انقلاب ایران یا مقدمات مشروطیت، به کوشش مجید تفرشی و جواد جان فدا، (تهران، انتشارات علمی، 1366).
مراغه‌ای، حاج زین‌العابدین، سیاحتنامه ابراهیم بیک «یا بلای تعصب او»، با مقدمه و حواشی باقرمومنی، (تهران، نشر سپیده، چاپ چهارم، 2537 شاهنشاهی، ج1).
، سیاحتنامه ابراهیم بیک، به کوشش م.ع. سپانلو، (تهران، نشر اسفار، 1364، ج2و3).
مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه از سلطنت مظفرالدین شاه تا قرارداد وثوق‌الدوله کاکس، (تهران، انتشارات زوار، چاپ دوم، بی‌تا، ج1).
مسرت، حسین، مطبوعات یزد در مشروطیت، نامواره دکتر محمد افشار، به کوشش ایرج افشار، (تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1268، ج5).
معتضد، خسرو، حاج امین‌الضرب و تاریخ تجارت و سرمایه‌گذاری صنعتی در ایران، (تهران، انتشارات جانزاده، چاپ اول، 1366).
ملکزاده، مهدی، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، (تهران، انتشارات علمی، چاپ سوم، 1371).
مهدوی، شیرین، زندگینامهی حاج محمدحسن کمپانی دارالضرب، ترجمه منصوره اتحادیه / فرحناز امیرخانی حسینک‌لو، (تهران، نشر تاریخ ایران، چاپ اول، 1379).
ناطق، هما، بازرگانان در داد و ستد با بانک شاهی و رژی تنباکو، (تهران، توس، 1373).
ناظم‌الاسلام کرمانی، میرزا محمد، تاریخ بیداری ایرانیان، به اهتمام علی‌اکبر سعیدی سیرجانی، (تهران، انتشارات آگاه، چاپ چهارم، 1362. 2جلد).
نجارزاده تبریزی، عبدالرحیم بن‌ابوطالب، کتابخ احمد یا سفینه طالبی، (تهران، انتشارات گام، چاپ دوم، 1336).
نجارزاده تبریزی، عبدالرحیم بن شیخ ابوطالب. مسالک المحسنین، حواشی و مقدمه باقر مومنی، (تهران، انتشارات شبگیر. چاپ دوم، 1356).
نجفی، موسی، متون، مبانی و تکوین اندیشه تحریم در تاریخ سیاسی ایران، (مشهدی، آستان قدس، 1371).
نواب رضوی، محمد، کشف‌الحقایق یا سفر چهارساعته، نسخه خطی، تهران، میکرو فیلم دانشگاه تهران، شماره 2540.
ورهرام، غلامرضا، تاریخ سیاسی و سازمانهای اجتماعی ایران در عصر قاجار، (تهران، انتشارات معین، چاپ دوم، 1369).
وقایع اتفاقیه؛ مجموعه گزارشهای خفیه نویسان انگلیس در والایات جنوبی ایران از سال 1291 تا 1322ه.ق، به کوشش علی‌اکبر سعیدی سیرجانی، (تهران، انتشارات نوین، 1362).
ویجویه، محمدباقر، تاریخ انقلاب آذربایجان و بلوای تبریز، با مقدمه علی کاتبی، (تهران، کتابسرای سیمرغ، 2535 شاهنشاهی).
هدایت، مخبرالسلطنه، گزارش ایران (قاجاریه و مشروطیت)، مقدمه از سعید وزیری، باهتمام محمدعلی صوتی، (تهران، نشر نقره، چاپ دوم، 1363).
هدایت، مهدیقلی‌خان، خاطرات و خطرات، (تهران، زوار، 1360).
یکتایی، مجید، تاریخ گمرک ایران، (تهران، انتشارات دانش، چاپ اول، 1355).
منابع به زبان انگلیسی:
G.Jones, Banking and Epire in Iran, The history of the British Bank of Middle East, Vol 1. Cambridge university press U.K. 1986.
Gilbar. G.G, The merchants (Tujjar) and the persian constitutional revolution of 1905, Asian and African studies, XL, 1997.
Werner, Christoph, "Pious Merchants Religious sentiments in wills and testaments", Religion and society in Qajar Iran, Ed. by: Robert Gleave, london and newyork, Routledge Curzon, 1st Ed.2005.
روزنامه‌ها:
اختر 1308ه.ق .
پرورش 1318ه.ق .
ثریا 1317،1318 و 1323ه.ق .
جدیده ملی انجمن تبریز سالهای 1324 و 1325 ه.ق .
حبل‌المتین (تهران) 1326 و 1325ه.ق.
حبل‌المتین (کلکته) سالهای بین 1313 ه.ق تا 1324ه.ق.
روزنامه مذاکرات مجلس به مدیریت محمد هاشمی دوره اول قانونگذاری 1326 و 1325ه.ق.
روزنامه مظفری (بوشهر) 1319-1326ه.ق.
صوراسرافیل 1326 و 1325ه.ق.
اسناد:
سازمان اسناد ملی: پرونده‌های مربوط به وزارت مالیه، وزارت تجارت، وزارت عدلیه، اسناد ادارات گمرکی، اسناد مربوط به اشخاص تجار از سال 1313 تا 1327ه.ق اسناد مربوط به تهران، آذربایجان، یزد و بوشهر سالهای بین 1313 تا 1326ه.ق.